έθιμα: το Πανηγύρι του 2016 στη Σκοτίνα

                                                                                                                                        

     

  

Λένε πως ο ανήφορος σε φέρνει κοντά στο Θεό. Στη Σκοτίνα Πιερίας το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου συνδυάζεται με τον ανήφορο-διαδρομή της Παναγίας. Η διαδρομή ξεκινάει από το εξωκλήσι «Παναϊά» (Γέννηση της Θεοτόκου) της Κάτω Σκοτίνας-ακατνής και καταλήγει στην «Παναγία» (Κοίμηση της Θεοτόκου) της Άνω Σκοτίνας-απαλνής.     

          Πρόκειται για το παραδοσιακό έθιμο, για το οποίο γίνεται εκτενής λόγος στην  ιστοσελίδα: kaliampos-ioannis-skotina.blogspot.com, αναρτήσεις 23.9.13, 4.8.14, 15.8.15). Εφέτος το φωτογραφικό υλικό περιορίζεται στο ορμητήριο της πορείας που είναι η «Παναϊά». Ειδικός λόγος για την «Παναϊά» γίνεται στην παραπάνω ιστοσελίδα, ανάρτηση 26.3.14.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Α. Αφετηρία Ανηφόρας

Η Παναϊά. Έτσι την ξέρουν στη Σκοτίνα. Αφιερωμένη στη Γέννηση της Θεοτόκου, όπως και η Παναγία των Κανάλων. Η Παναϊά κάποτε ήταν μετόχι του μοναστηριού. Περισσότερα βλέπε στην ιστοσελίδα που αναφέρθηκε.

Η ανατολική πλευρά της Παναϊάς. Πέρα στο βάθος διακρίνεται η κορυφή "Δουργιανή".

Τα ερείπια από παλιό κτίσμα της Παναϊάς. Η παράδοση αναφέρει ότι έδώ είχαν οι "Καλουέρ" (καλόγεροι) τα κελιά τους και τα μαγειρεία.

  

                                                           
Απόγευμα παραμονής της Παναγίας. Ο ήλιος βαράει κατακέφαλα κι ο κόσμος είναι έτοιμος να πάρει τον ανήφορο. Από τη συμμετοχή απουσιάζει η τρίτη ηλικία (αν και μερικοί ογδοντάρηδες δεν το βάζουν κάτω). Όλοι -ακόμα και μικρά παιδιά- φλογίζονται από χαρά γιατί σε μιάμισι ώρα θα ακούσουν τα γράμματα του Μεγάλου Εσπερινού.

 Με υπομονή και λαχτάρα οι πιστοί πιάνουν τις άκρες του δρόμου. Ήρθε η στιγμή που θα περάσει η Εικόνα για να ακολουθήσουν το δρόμο Της.

Οι προσκυνητές ακολουθούν την ανηφορική πορεία. Το χαρακτηριστικό χαμόγελο των πιστών φανερώνει την εθελοντική προσπάθεια που τους διακρίνει.

Η νεολαία παίρνει το δρόμο της ανηφοριάς για να τιμήσει τη Μητέρα του Θεού. Πιστεύουν ότι η Παναγία είναι "ελπίς και προστασία των πιστών".

                                         
                                           Η ευλάβεια των προσκυνητών καταφανής

                             
                          Το ξεκίνημα της Εικόνας χαρακτηρίζεται από δέος και πολύ σέβας

                              Η νεολαία με προσοχή παρακολουθεί τη "Δέηση" του ιερέα

                     Τα δυο αδέρφια, Νίκος και Χρήστος Στύλος ήρθαν από μακριά για να
                     συνοδεύσουν την Εικόνα της Παναγίας στο μεγάλο ανήφορο.
                     Ο πρώτος από Καναδά κι ο δεύτερος από Θεσσαλονίκη

                                
                                     Προσκυνητές στο χώρο της Παναϊάς εν αναμονή 

                                      της άφιξης της Εικόνας της Παναγίας.

                               Ο κόσμος ανοίγεται στη στροφή που οδηγεί στην Άνω Σκοτίνα 

                                               Τα παιδιά άνετα τραβάνε την ανηφόρα

Β. Γύρω από την Παναϊά

                          


Το Καραούλι της Παναϊάς. Ανατολικά της πλαγιάς της Παναϊάς υπάρχει δρομίσκος που έχει αφετηρία την τοποθεσία "Κεραμίδα". Παλιότερα εκεί υπήρχε η περιβόητη βρύση της Κεραμίδας. Το νερό ρέει από το αναβρικό του Καϊάκα. Το όνομα "Κεραμίδα" το πήρε από την κεραμίδα από όπου έτρεχε το νερό.
                      

Το πλάτωμα της Παναϊάς σχηματίζει πελώριο "εξώστη" του χωριού. Εξάλλου, όλο το πλάτωμα του χώρου αποτελεί ένα φανταστικό μπαλκόνι.   Από κει και πέρα ανοίγεται η θέα του Θερμαϊκού. (Σημείωση: Θυμάμαι πως στην απόκριμνη πλαγιά της Παναϊάς βοσκούσα τα γίδια (Απρίλης 1945). Αντίκρυσα για πρώτη φορά τον πατέρα μου ιερέα (Απόστολο). Πήγαινε πεζός στη γενέτειρά του Άνω Σκοτίνα. Μόλις είχε χειροτονηθεί από τον αείμνηστο Μητροπολίτη Κίτρους Κωνσταντίνο Κοϊδάκη)*.

Είναι γνωστό ότι "ι λιώνα", ο ελαιώνας της Παναϊάς αποτελεί ιδιοκτησία του Νικολάου Παπαζιώγα. Στο κτήμα ο τάφος του. Ο ελαιώνας είναι 33 στρέμματα (πληροφορίες: Αθανάσιος Ζιώγας του Νικολάου).


                   








Νικόλαος Παπαζιώγας (1902-1942). Αδέρφια του:

Ιωάννης, Απόστολος, Γιώργος, Δημήτριος, Βασίλειος (ιερέας).

Ο ελαιώνας της Παναϊάς. Στο βάθος αριστερά διακρίνεται η λάκκα Γίδα προς δ. της Παναϊάς. Σώζονται ερείπια από ντουβάρια, δείγμα, πως παλιότερα εκεί υπήρχε χωριό. "Λάκκα" εκ του ηλιακόν, τόπος ομαλός υπό του ηλίου προσβαλλόμενος" (Ε, Παπαχατζής). Ο Μιχάλης Γ. Ζιώγας υποστηρίζει (συνέντευξη 1999) ότι η ονομασία οφείλεται σε κάποιον από τον Γιδά Βεροίας που ήρθε και κατοίκησε στο χώρο αυτό.

Φαντάρα: λόφος στα νδ. της Κάτω Σκοτίνας. Ο κόσμος λέει "ιλιά τ' Φαντάρα". Πίσω από την Ελιά Φαντάρα και προς το λάκκο του Παπά βρίσκεται η μεγάλη σπηλιά που τη λέμε "Μπιστιρί". Πρωσωπική εμπειρία: α).  Εκεί κρύφτηκαν πολλές οιογένειες, όταν το 1941 οι Γερμανοί μπήκαν στο χωριό. β) στις 17 του Γενάρη (Αϊντωνιού) γέννησε η γίδα ασπρόγγισσα (άσπρη γκέσα). Εγώ μικρό τσοπανόπουλο παίρνω το κατσίκι και πάω στο χωριό. Η γίδα έψαχνε το κατσίκι μέσα στα αρμάνια. Το πρωί με τη βοήθεια συγγενών μου τη βρήκαμε στην τοποθεσία "Κρανιές" και της δώσαμε το κατσικάκι. Χαρά ανεκλάλητη!

Ο λάκκος του Μαρνέλα. Δεξιά επάνω διακρίνεται το "Μπαΐρ τ' Μαρνέλα. Κάτω "ζ μπατουσιά" (το τελευταίο σημείο της κατηφόρας) το σπίτι και κτήματα του Μαρνέλα.

Καϊακάτκα, γειτονιά των Καλαμαραίων που λέγονται και Καϊακαίοι-Καϊακαί (απόγονοι του Θανάση Καλαμάρα). Το όνομα το πήραν από την ενασχόλησή τους με τα καΐκια.



----------

* Από σχετική στιχομυθία που είχα με τον πατέρα μου (1982) αποσπώ ένα τμήμα που αναφέρεται στη χειροτονία του.
 

          «Τς εφτά Απριλίου 1945 χειρουτουνήθκα ιεροδιάκονος στην Ανάληψη κι  σ' τς ουχτώ ήταν Σταυρουπρουσκήνυση, Μπσοσαράκουστ'. Ο δεσπότης ήταν να πηγαίν' στου Λτόχουρου να κάν' δουξουλουγία. Κι λέ' ο πατήρ Οικονόμος:

          -Σεβασμιώτατε, αφού θα πας αύριο στο Λιτόχωρο, δεν είναι καλά να 'ρθει κι ο διάκος να τον χειροτονείστε εκεί; «Τώρα έχουμε Δοξολογία και "Κέλευσον". «Σας παρακαλώ, πέντι λιπτά είνι. Πάρτι του διάκου κι να πάμι». «Μα είνι φουρτηγό». «Επιτέλους, θα καθίσ' ζ γκαρότσα».

          Κι ανέφκα ζ γκαρότσα. Ι δισπότς καθόταν μέσα.

        Πήγαμι στουν Άγιου Νικόλαου. Φώναζαν "άξιος" οι Λιτουχουρινοί. Καλυμάφ' είχα ένα δώρο απ' του Λόφου, αλλά δεν ήταν τόσου καλό. Και θεώρησε ο αρχιερεύς: «Θα σας παρακαλέσω να δώσετε ένα καλό καλυμάφ' στο διάκο». Είπι στους παπάδις. 

          Ήταν κι ι Ηγούμινους Γιννάδιους. Μιτά βγήκαμι έξου κι λέου στο Σεβασμιώτατο:

          -Σεβασμιώτατι, θα μι δώ 'ις άδεια να πάου στην πατρίδα, σ' τ' Σκουτίνα.

          -Θα πας κι να γυρί 'ις μι του καλό. Θέλεις να πεις τίπουτα άλλο (ευχαριστίες κλπ);

          -Ευχαριστώ Μπαναγία (την Παναγία).