ΠΟΛΕΜΟΣ: το Έπος του ΄40

ΑΔΕΡΦΟΙ ΖΙΩΓΑΙΟΙ: Κώστας - Μιχάλης 

        Στις 7 Ιουλίου 2004 ο Μίχος Γ. Ζιώγας-Ντουραλής εξιστορεί τις

 

περιπέτειές του στον πόλεμο της Αλβανίας. Η συζήτηση αναφέρεται στη θυσία του αδερφού του Κώστα Γ. Ζιώγα. Στη  συζήτηση συμμετέχει και η λατρευτή του σύζυγος Όλγα, το γένος Ν. Γερομιχαλού (ο Μιχάλης κλινήρης).

(Απεβίωσαν:  Κώστας 1941, Μιχάλης 2005, Όλγα 2018).

Αφορμή της ανάρτησης είναι ο σημερινός εορτασμός της 28^ης Οκτωβρίου του ΄40.

 

ΤΟΠΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ: Ι Κώτσιους ι Ζιώγας σκουτώθκι σ' ν' Αλβανία του '41 ζ Μπάλιανη στις 15 του Γενάρ'. Ήταν μι τουν ανθυπολοχαγό Απουστόλ' Δάμπλια.

          Του ταχιά έμαθι κι αυτός ότι σκουτώθκι ι Κώτσιους. Ιγώ αλληλογραφούσα. Δεν είχα μάθ' ότι σκουτώθκι. Σ' ν' Αλβανία κι 'γώ. Ταλιπουρήθκα κι 'γώ στου μπόλιμου. Τάγμα Μαντούβαλου. Ξικινήσαμι απ' τ' Σαλουνίκ' μαζί για του μπόλιμου. Υπό τη διοίκησή του. Ιγώ ήμαν μι του 50 σύνταγμα. Ι Κώτσιους είχι του 16. Ήταν ιδώ. Επιστρατεύτηκι, της κλάσιως του '32. Υπηριτούσι κι όταν κηρύχθκι ι πόλιμους. Ιγώ ήμαν μπρουστά, προυτού κηρυχτεί ο πόλιμος στην Νεροπηγή, στα σύνορα. Στης Φλώρινας τα χωριά ικεί γύρου. Ι Κώτσιους ήταν δικανέας. Κι ήταν προπολεμικός στη θητεία. Κι κατατάθκαμι. Ιγώ ήμαν στρατιώτς. Κληρουτός τότι.

Κατατάθκαμι στη Βέροια. Κι ι Κώτσιους. Του χουριό μας ικεί κατατάθκαμι. Δε θυμούμι αν ήταν μαζί κι ι Γιάντζ τ' Νικουλή (Γερομιχαλός). Ι Κώτσιους ήταν υπό την διοίκηση του Απουστόλ'. Κι όταν τραυματίσκι ι Απουστόλς, ι Κώτσιους του μπήρι στουν ώμου. Κι του ταχιά σκουτώθκι ι Κώτσιους. Ιγώ του έμαθα όταν μι έστειλι γράμμα η διοίκηση. Μιτά απού μέρις. Ζήτησα πληροφορίες (κλαίει). 

ΟΛΓΑ: Μη συγκινέσι τώρα, δε γκάμ'. Μη στεναχωριέσι.

ΜΙΧΑΛΗΣ: Κι μ' απάντζι του 16 σύνταγμα.

ΟΛΓΑ: Βρήκαν τα οστά τουν αδιρφό σ' του Γκώτσιου; τα 'φιραν ιδώ;

ΜΙΧΑΛΗΣ: Όχ'. Ποιός να τζ βρει ικεί που ήταν οι καημέν' σ' ν' Αλβανία! Κατουχή ήταν, δε σ' άφναν πουθινά να πας. Κι ποιος να φρουντίσ' ύστιρα! Ύστιρα είχαμι ανταρτουπόλιμουν.

-Μαζί με τον Κώτσιο πήγατε στην Αλβανία;

          -Ιγώ υπηριτούσα κληρουτός. Ήμασταν στα σύνουρα. Κι ύστιρα λάβαν μέρους εφιδρείες ζ ντζ 14 του Φλιβάρ'. Του '41. Απ' τουν Ουκτώβριου είχαμι φύγ'.  Προμηνύουνταν...Διότι τουν Αύγουστο είχαν βουλιάξ' την "Έλλη".

          -Σε ποια σύνορα πήγες;

-Στου Μοράβα.

          -Ο Κώτσιος;

          -Στη Μπάλιανη. Μέσ' σ' ν' Αλβανία. Στου 16 σύνταγμα.

          -Όταν ο Αποστόλης Δάμπλιας τραυματίστηκε, έφυγε από εκεί;

      

    -Του μπήραν τραυματία, του μπαν στου νουσουκουμείου. Την επαύριο ο Κώτσιος σκοτώθκι. Μετά, όταν ζήτησα πληροφορίες από το σύνταγμα μι είπαν:

 «έφυγι, έπεσε ηρωϊκώς μαχόμενος».

 

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ: Ο Κώστας Ζιώγας σκοτώθηκε στην Αλβανία το 1941, στις 15 του Γενάρη στην Πάλιανη. Υπηρετούσε μαζί με τον ανθυπολοχαγό Απόστολο Δάμπλια (δάσκαλο).

Την επόμενη μέρα μαθαίνει ο Αποστόλης ότι σκοτώθηκε ο Κώστας. Εντωμεταξύ εγώ συνέχιζα να στέλνω γράμματα. Δεν έμαθα ότι σκοτώθηκε. Να πολεμώ κι εγώ στα αλβανικά χώματα. Ταλαιπωρήθηκα κι εγώ στον πόλεμο. Υπηρετούσα στο τάγμα του Μαντούβαλου. Μαζί με αυτόν, υπό τη διοίκησή του ξεκινήσαμε από τη Θεσσαλονίκη.  Εγώ υπηρετούσα στο 50ό σύνταγμα. Ο Κώστας στο 16ο. Ο Κώστας βρισκότανε εδώ στη Σκοτίνα και επιστρατεύτηκε. Ήταν της κλάσεως του 1932. Υπρρετούσε τη θητεία του όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος. Εγώ, πριν κηρυχτεί ο πόλεμος βρισκόμουνα μπροστά, στη Νεροπηγή, στα σύνορα. Γύρω στα χωριά της Φλώρινας. Ο Κώστας ήταν δεκανέας και υπηρετούσε κανονικά τη θητεία του, πριν την κήρυξη του πολέμου. Με τη φλόγα του πολέμου, καταταχτήκαμε. Εγώ ως απλός στρατιώτης. Κληρωτός τότε.

Καταταχτήκαμε στη Βέροια. Μαζί και ο Κώστας. Όσοι καταγόμασταν από τη Σκοτίνα, παρουσιαστήκαμε στη Βέροια (*). Δε θυμάμαι αν εκεί ήταν και ο Γιάννης Γερομιχαλός του Νικολή (θύμα και αυτός της Αλβανίας). Ο Κώστας ήταν υπό την διοίκηση του Αποστόλη. Και όταν ο Αποστόλης τραυματίστηκε, ο Κώστας τον σήκωσε στις πλάτες του. Και την επομένη σκοτώνεται ο Κώστας. Εγώ το έμαθα όταν μου έστειλε γράμμα η διοίκηση. Ύστερα από μέρες. Ζήτησα πληροφορίες.

Στο σημείο αυτό ο Μιχάλης άρχισε να κλαίει σαν μικρό παιδί.  Επεμβαίνει η σύζυγός του Όλγα:

Όλγα: Έλα τώρα, μη συγκινείσαι, δεν κάνει να συγκινείσαι (μια και είσαι κατάκοιτος στο κρεβάτι). Μην στενοχωριέσαι.

Εκείνος ασταμάτητα κλαίει.

Μιχάλης: Και πήρα απάντηση από το 16ο σύνταγμα.

Όλγα: Βρήκαν τα οστά του αδερφού σου Κώστα; Τα φέρανε εδώ;

Μιχάλης: Δε βρέθηκαν, όχι. Ποιος να φροντίσει για τη δουλειά αυτή! Ποιος να τους βρει τους κακόμοιρους εκεί πάνω στην Αλβανία! Κατοχή ήταν, δεν σου επέτρεπαν να πας πουθενά. Και αργότερα ποιος να αναλάβει τέτοια φροντίδα; Πέσαμε, μετά, στον ανταρτοπόλεμο.

          -Μαζί με τον Κώτσιο πήγατε στην Αλβανία;

 Μιχάλης: Εγώ υπηρετούσα κληρωτός. Ήμασταν στα σύνορα. Και αργότερα λάβανε μέρος εφεδρείες στις 14 του Φλεβάρη του 1941. Από τον Οκτώβριο είχαμε φύγει. Προμηνύονταν...πόλεμος. Διότι τον Αύγουστο είχαν βουλιάξει την "Έλλη".

          -Σε ποια σύνορα πήγες.

-Στου Μοράβα. Στη Μπάλιανη. Μέσα στην Αλβανία. Στο 16^ο σύνταγμα.

          -Όταν ο Αποστόλης Δάμπλιας τραυματίστηκε, έφυγε από εκεί;

          -Τον πήραν τραυματία, τον πήγαν στο νοσοκομείο. Την επόμενη μέρα ο Κώτσιος σκοτώθηκε. Κατόπιν, όταν ζήτησα πληροφορίες από το σύνταγμα μου  είπαν:

 «έφυγε, έπεσε ηρωϊκώς μαχόμενος».

---------- 

*  Στο Ηρώο της Σκοτίνας καταγράφονται τα θύματα της Αλβανίας:

1)    Κωνσταντίνος Ζιώγας, 2) Αναστάσιος Οικονόμου, 3)  Απόστολος Τσινιάνης,

4) Ιωάννης Γερομιχαλός, 5) Νικόλαος Παραμύθας, 6) Γεώργιος Τράντας, 7) Γεώργιος Σαούλιας, 8) Αθανάσιος Σαούλιας

ΤΕΧΝΗ: Ƌ ɴ Ƌ λ o Г ı О -Ένας Αγιαναστασίτης

 

         

    Διανύουμε την περίοδο των Δημητρίων και η παρούσα ανάρτηση αφιερώνεται στον αείμνηστο φίλο και δάσκαλο της Βυζαντινής Τέχνης, Θρασύβουλο Παπανικολάου.

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ

(1933-2016)

ΓΕΝΙΚΑ. Ταλαντούχος μουσικοδιδάσκαλος. Γεννημένος στη Γαλάτιστα Χαλκιδικής. Ο περίγυρος τον φώναζε Λάκη. Στο επάγγελμα υπάλληλος του ΟΣΕ. Χρημάτισε ως ιεροψάλτης σε αρκετούς ναούς της Θεσσαλονίκης με περισσότερο διάστημα στον  Άγιο Ελευθέριο (16 χρόνια) και  Άγιο Γεώργιο Νεάπολης (15 χρόνια). Τον γνώρισα από κοντά. Θυμάμαι τον μειλίχιο χαρακτήρα του. 

ΧΟΡΑΡΧΗΣ. α) σε διάφορες εκδηλώσεις χορωδιών με κορύφωση αυτήν του συλλόγου «Ιωάννης ο Δαμασκηνός, β)  στην χορωδία των αποφοίτων της Αγίας Αναστασίας (Αγιαναστασίτες) μέχρι το τέλος του βίου του (*).

 

          

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ στον ψάλτη: «α) Πιστή τήρηση κανόνων της ψαλμωδίας (τροπάρια, αναγνώσματα) και να μην απομακρυνόμαστε από την παράδοση. β) Προσοχή στις λεπτομέρειες. γ) μελέτη συνεχής (10 παραλλαγή μια μέλος»). δ) μακρυά το «εγώ» από τον ψάλτη. ε) προσοχή στο ήθος και ύφος. Μουσική χωρίς ύφος δεν λογίζεται μουσική».

Σημείωση: Ο συνάδελφος ιεροψάλτης Γιώργος Φούφης, στην εκπομπή της 4^ε (Βυζαντινά μελωδήματα, 4.10.21) ακούστηκε να λέει: «Χρωστάω πολλά στον Θρασύβουλο Παπανικολάου. Αυτός μου έμαθε να ψάχνω».

ΟΦΙΚΙΟ. Για τα οφίκια έλεγε: Τα οφίκια τιμούν τον ίδιο, αλλά και αυτόν που τα δίνει. Εμένα μου το δώσανε εν αγνοία μου. Όλα τα κάνανε οι Αγιαναστασίτες (πρόεδρος Γ. Θεοδωρούδης). Οι ίδιοι στείλανε έγγραφα στο  Πατριαρχείο, οι ίδιοι υπόγραφαν».

ΣΥΓΓΡΑΦΗ. Εκτός από τη Βυζαντινή μουσική ασχολήθηκε με δημοτικά τραγούδια, ιδιαίτερα του χώρου της Χαλκιδικής (**).

----------

*   * Πληροφορίες έχω από τον καθηγητή (συνάδελφο) Δημήτρη Κωλέση, ο οποίος ήταν «ομογάλακτος» του Λάκη.

** Σε σχετική μου ερώτηση για τον διαπρεπή κλαρινίστα Μανόλη Παπαγεωργίου της Σκοτίνας» απαντάει: Μέγας καλλιτέχνης στο είδος του. Η Χαλκιδική τον αγάπησε πολύ. 

---------- 

ΕΙΚΟΝΕΣ

         Η χορωδία "Ιωάννης ο Δαμασκηνός" Θεσσαλονίκης στο Βουκουρέστι (8 Μαρτίου 1999). Διακρίνονται στο μέσον της πρώτης σειράς ο πρόεδρος του Σωματείου Αναστάσιος Παραστατίδης (τρίτος στη σειρά από αριστερά) και ο χοράρχης Θρασύβουλος Παπανικολάου (6ος).
 

         

 

 Το περιοδικό των Αγιαναστασιτών. Στο

βάθος της φωτογραφίας η Σχολή.
 

Την επιμέλεια έχει ο Δημήτρης Κωλέσης.

                                                           

 

 Δημήτριος Κωλέσης, ομογάλακτος

Αγιαναστασίτης.

ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ: Σμίξη

 
                   Η ΛΑΙΛΑΠΑ του 1946

               

         

         Στα αριστερά ορθώνεται η "Κουρκουφουλιά".

Εκεί βρίσκουν καταφύγιο κλέφτες, ληστές, αλλά και

 ερωτευμένα ζευγάρια.

 

        Πρόκειται για το σημείο, όπου σμίγουν οι δυο
λάκκοι: Τρανός λάκκος και λάκκος Παπά. Εκεί κόντεψε να πνιγούμε το καλοκαίρι του 1946. Ήμασταν μια παρέα: Χρήστος Μάνος, Θεοχάρης Μητός και εγώ ο μικρότερος. Ξέσπασε φοβερή λαίλαπα. Στην αρχή κρύφτηκα στην κουφάλα κάποιου πλάτανου. Ο Χρήστος φώναξε: «Γιάν΄, βγες αγλήγουρα. Δε γλιτώντζ σ΄ ντ κφάλα. Του νιρό λαμπάδα κατ’ ισένα» (τα ορμητικά νερά θα σε πνίξουν). Γρήγορα βγαίνω και τραβάω την ανηφόρα. Σώζομαι.

          Στην «Βασίλα» (συνοικία Σκοτίνας) κυκλοφόρησε: «Πλημμύρισι ι λάκους τ’ Παπά κι πνίγουντι οι τζιουμπανοί (βοσκοί) ι Χρήστους τ΄ Μάν΄, (του Μάνου) ι Κακάλς (Θεοχάρης) τ΄ Μητού κι ι Γιάντζ ι Καλιαμπός. Πάμι να φκιάσουμι γκιφύρ’ να τς πιράσουμι απού τούτ΄ τ΄ μιριά» (Πρέπει να βοηθήσουμε. Να πάμε γρήγορα και να τους περάσουμε από τούτη τη μεριά φτιάχνοντας πρόχειρο γεφύρι) .  

Το απόγευμα βγήκε ήλιος. Από το χωριό κατέφτασε βοήθεια. Ήρθαν η Μαριγούλα Μητού (αδερφή του Θεοχάρη)  και η Βαγγελούδα Καλιαμπού (αδερφή του γράφοντος). Φτιάχνουν με κλαδιά πρόχειρο γεφύρι (το παλιό το πήρε σβάρνα ο λάκκος) και σωζόμαστε.

----------

Σημείωση: Τα νερά του ποταμού προκάλεσαν ζημιές: Το γεφύρι χάθηκε, πλατάνια σωριάστηκαν, γίδια πνίγηκαν. Το κοπάδι του Γιάννη Νικολού (Δήμου) έπαθε νίλα. Οι καλύτερες γίδες εξαφανίστηκαν. Λένε ότι εκείνη τη μέρα χάθηκε «η γουμάρα ντ Μπιλιάγκα». Την «έμασε» ο αγριεμένος Μάρμαρος.   

----------

ΕΙΚΟΝΕΣ 

      

                                                         Μαριγούλα
 

                                             Βαγγελούδα

    

   

                                        Φωτογραφία στη Σμίξη

ΙΣΤΟΡΙΑ: το ΚΟΤΣΕΚΙ

         

    Ο χώρος του παλιού σχολείου στην Κάτω Σκοτίνα ονομάζεται Κοτσέκι  (*). Η Αθηνά  Βλέτση (το γένος Βασιλείου Γερομιχαλού), σύζυγος του Γεωργίου Βλέτση (Γκουγκούλα),  μου δίνει συνέντευξη στις 5 Αυγούστου 2004 στο καφενείο τους που βρίσκεται στο Κοτσέκι. Πάνω στην κουβέντα αναφέρεται σε ένα πρόσωπο που έζησε στην Αμερική, τον Αθανάσιο Γερομοχαλό. Αυτός φρόντισε για την κατάσταση της πλατείας στην Κάτω Σκοτίνα, το  «Κοτσέκι».

Η Αθηνά εξιστορεί:

Α. ΑΜΕΡΙΚΗ.  Έζησε σ' ν' Αμιρική. Σ' ν' Αμιρική δεν είχι πιδιά. Απ' ν' Αμιρική  έστειλι λιφτά κι πήραμι του νιρό απ' Νταλίγκα. Δεν είχαμι νιρό. Αυτός το 'φιρι απού πάν'. (Έζησε στην Αμερική. Από εκεί έστειλε λεφτά και μεταφέραμε το νερό από την Νταλίγκα στο Κοτσέκι. Δε υπήρχε νερό εδώ. Αυτός φρόντισε να φέρουμε το νερό από πάνω την Νταλίγκα).

Β. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ. Έφκιασι κι τη βρύσ'. Έφκιαξε και το παλιό σχολείο. Κοινοτικές βρύσες έκανε δυο. Μια ζ τζ Γιργούλινας, αυτού που είνι ι φούρνους Ντάμπλια, κι μια στου Κουτσέκ'. (Έφτιαξε και τη βρύση. Έφτιαξε και το παλιό σχολείο. Κοινοτικές βρύσες έφτιαξε δύο. Τη μια στην αυλή της Γεργούλινας, στο σημείο που σήμερα βρίσκεται ο φούρνος του Δάμπλια και μια στο Κοτσέκι).

Για το ίδιο θέμα άλλοι συμπατριώτες υποστηρίζουν:

1. ο Βαγγέλης Γερομιχαλός (1980) τονίζει: «Σ΄ ν΄ Ακατνή Σκουτίνα νιρό δεν είχαμι κι παίρναμι απ’ ντ΄ Νταλίγκα. Ξαναγκαστήκαμι κι βάλαμι έναν τιχνίτ΄ κι μας έφκιασι τς σουλήνις. Ήταν απ΄ του Νιζιρό. Ντιλινίκους ονομάζουνταν. Τρυπούσι μι του τρυπάν΄ μέσα, ν΄ αρίδα. Έφκιασι πεύκινις σουλήνις» (Στην Κάτω Σκοτίνα δεν είχαμε νερό. Μόνη πηγή ήταν η Νταλίγκα. Αναγκαστήκαμε να πληρώσουμε έναν τεχνίτη, ο οποίος έφτιαξε τους σωλήνες. Κατάγονταν από την Καλλιπεύκη. Ονομάζονταν Ντιλινίκος. Τύπαγε με το τρυπάνι, έχωνε την αρίδα και ετοίμαζε τους σωλήνες). «Με φροντίδα του αμερικανού θείου μεταφέρθηκε το νερό στο Κοτσέκι το 1938».

2. ο Πλεξίδας Γιώργος (13.9.21) και μου λέει: Το Κοτσέκι το ΄φκιασε ο αδερφός της γιαγιάς μου Αθανάσιος Αναργύρου Γερομιχαλός. Αυτός πήγε στην Αμερική, στο Σικάγο. Ενωρίτερα πήγε και ο παππούς μου Δημήτριος Πλεξίδας από το 1917 μέχρι το 1925.  Ο Γερομιχαλός έστειλε χρήματα από μόνος του, όχι με εράνους. Κτίστηκε το σχολείο. Έκανε 3 βρύσες. Μια εδώ που ήταν το άγαλμα, μια στον Αγιώρ΄ και μια στης Γιργούλινας. Αυτά που βλέψ΄ εδώ ήταν όλα Πλεξιδάτκα και Γιρμπχαλάτκα. Ο παππούς μου είχε γυναίκα Γερομιχαλού, τ΄ μανιά μ΄ Ευανθία.

3. Θωμάς Γερομιχαλός (Καραμπίνας) τον Αύγουστο του 2003 μου εξηγεί: Ο Θανάσης λεγότανε Γκατζιάρας γιατί ήταν «ζγκουρουμάλς» και ήταν ανύπαντρος. Κατέβασε το νερό από την Νταλίγκα στο Κοτσέκι.    

----------

ΣΥΓΓΕΝΟΛΟΪ (άμεσο) ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΕΡΟΜΙΧΑΛΟΥ: Από τον Χρυσάφη (Ξαφώ) γεννιούνται τα παιδιά: 1. Γιάννης, 2. Νικόλας, 3. Θανάσης (Γκατζιάρας), 4. Μιχαήλ, 5. Θωμάς, 6. Γρηγόρης, 7. Φρόσω, 8. Ευανθία.    

* ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΚΟΤΣΕΚΙ: Για την ονομασία «Κοτσέκι» ψάχνοντας από εδώ κι από κει, διαπίστωσα: 

α) σημαίνει αποθήκη του τσιφλικά, όπου συγκεντρώνονταν η συγκομιδή. Εκεί έπαιρναν το φόρο οι Τούρκοι "τζιλέμπδις" από τα φασόλια, σιτάρι, καλαμπόκι κλπ. Τα ταίριαζαν έτσι, ώστε να σχηματίζουν "σουρούλια-σουρούλια" μπροστά στους εφόρους.

β) σύναζαν τα σιτηρά τους οι αγάδες, όπου και το κουνάκι του σούμπαση (αντιπροσώπου του αφέντη).

γ) η λέξη προέρχεται από το αλβ. kotsek, σερβ. koftsek. Στον Α. Καρκαβίτσα ("Ζητιάνος") κιουτσέκι=υπόστεγο από καλάμι.

---------- 

ΕΙΚΟΝΕΣ

 

 

  

 Το παλιό δημοτικό σχολείο στην Κάτω Σκοτίνα (Κοτσέκι). Σήμερα στεγάζει άλλες υπηρεσίες.

 

  Θανάσης Γερομιχαλός. Πλάι στο σχολείο, όπου τοποθετήθηκε και η βρύση της πλατείας "Κοτσέκι".

 

 

                     Στη φωτογραφία μαθητές και οι δάσκαλοι Καραλής Γεώργιος, 

                 Παπαδιδασκάλου Λεωνίδας (ωρομίσθιος φιλόλογος) και 

                Κολάρου Ελένη. Επικεφαλής ο διευθυντής Αθανάσιος Βλέτσης 

                (με το ρεπούμπλικο). Σχολικό έτος 1950-51.