Εκπαίδευση: δάσκαλοι στη Σκοτίνα (δεύτερο μέρος)

Η παρούσα ανάρτηση

αποτελεί

 

Λίστα με ονόματα

          Στις αρχές του 2004 επικοινωνώ με τους αξιότιμους δασκάλους: Θανάση Ζιώγα, Νίκο Δάμπλια, Ηλία Σαούλια (υπηρέτησαν παλιότερα στο δημοτικό σχολείο Σκοτίνας) και τον τότε διευθυντή του σχολείου Γιώργο Δ. Γιαννουλόπουλο. Από αυτούς αντλώ πληροφοριακά στοιχεία αναφορικά με την υπηρεσία δασκάλων στο σχολείο του χωριού. Παραθέτω τα ονόματα κατά απόλυτη αλφαβητική σειρά, σημειώνοντας στο πλάι τον χρόνο υπηρεσίας:

1. Αγγέλης Θωμάς, 1968-72

2. Αδαλόγλου Σούλα, 1994-95

3. Αναγνωστοπούλου Αγγελική, 1993-94

4. Αποστολόπουλος Νικόλαος, 1975-76

5. Βλαχοπούλου Ελένη, 1995-98

6. Βλέτσης Αθανάσιος, 1938-48,* 1950-51

7. Βλέτσης Θωμάς, 1965-71

8. Γεωργουλά Ρούλα, 1989-90

9.  Γιαννίκης Αθανάσιος, 1983-85, 1988-90, 1993-95

10. Γιαννουλόπουλος Γεώργιος, 1978-1980, 2003...

11. Γιάντσιου Παρασκευή, 1998-99

12. Γιάντσιου Σοφία, 1979-83

13. Γουζέλη Χριστίνα, 1998-99, 2002-03

14. Γραβιάς Ιωάννης, 1986-88

15. Δαλακούρα Ευαγγελία, 1979-80

16. Δάμπλιας Νικόλαος, 1965-66*, 1973-78

17. Διαμάντου Νίκη, 1984-85

18. Δομπρίνη Σουλτάνα, νηπιαγωγός, 1973-76

19. Ζέρβα Αντωνία, 2001-02

20. Ζιώγας Αθανάσιος, 1963-66, 1971-73

21. Ζορμπάς Βασίλειος, 1977-79

22. Ζουρλαδάνης Βασίλειος, 2003-04

23. Θεοδωρίδου Άννα, 1963-64

24. Ιορδάνου Δημήτριος, 1995

25. Καζακλάρης Δημήτριος, 1987-88, 1990-91

26. Καλαφάτη Ζωή, 1982-83

27. Καλλιτσάρη Δήμητρα, 1980-85

28. Καραλής Γεώργιος, 1951-53

29. Καραμούζας Αθανάσιος, 1994-95, 1998-99

30. Καρατέγος Αστέριος, 1987-88

31. Καρτασίδης Νικόλαος, 1961*, 1963-67

32. Καρυπίδου Σοφία, 1963-74

33. Κατσαμάκας Αθανάσιος, 1957-61*

34. Κλιγγοπούλου Αικατερίνη, 1991-92

35. Κολωνιάρη Μαρία, 1971-72, 1974-77

36. Κομματά Καλλιόπη, 2000-01

37. Κορώση Αικατερίνη, 1972-

38. Κοσμίδου Αναστασία, 1967-72

39. Κουλιούμπας Οδυσσέας, 1984-86

40. Κουτρώτσιος γεώργιος, 2001-03

41. Κρητικάκης Εμμανουήλ, 1991-93

42. Κτενίδης Δημήτριος, 1966*

43. Κυριαζίδης Κων/νος, 1966*

44. Λαβασίδου Αλεξία, 2000-01

45. Λαμπριανίδης Λάμπρος, 1963*

46. Λανγκούρας Πασχάλης, 1983-84

47. Λάππα Φανή, 1969-70

48. Λέλης Βασίλειος, 1991-92

49. Λευθεριώτη Αγγελική, 2000-01

50. Λιάγκας Στέφανος, 1982-83

51. Μαβίνης Αργύριος, 1978-1.12-79

52. Μακαλέκας Δημήτριος, 1992-97

53. Μακαντάσης Ιωάννης, 2003-04

54. Μακρή Κω/νιά, 1985-86

55. Μανωλά Πελαγία, 1999-02

56. Μαρκόπουλος Μάρκος, 1969-70

57. Μασούρα Θεοδώρα, 1979-80

58. Μασούρας Απόστολος, 1960-63 (νυχτερινό.)*

59. Μιχοπούλου Μαρία, 1983-84

60. Μοσχούς Ευαγγελία, 1972-75

61. Μπαλαβάνος Αστέριος, 2001-02

62. Μπασδέκης Ματθαίος, 1992-93

63. Μπούρα Χαρίκλεια, 1966-69

64. Νίκα Ευαγγελία, 1990-91

65. Νικολαΐδης Στάθης, 1985-86

66. Νικολοπούλου Αλεξάνδρα, 1982-84

67. Νταλαπάσχος Χρήστος, 1976-77, 1980-82, 1986-89

68. Ντάνη Αγγελική, 1996-97

69. Πάπα Αικατερίνη, 1971-73

70. Παπαευθυμίου Ελένη, νηπιαγωγός, 1970-71

71. Παπαθανασίου Νικόλαος, 1986-89

72. Παξιμαδάκης Ιωάννης, 1965-66

73. Παπά Άννα, 1985-86

74. Παπαγεωργίου Νικόλαος, 1984-85

75. Παπαγιαννοπούλου Αγγελική, 1998-99

76. Παπαδημητρίου Ελένη, 1974-77, 1980-82

77. Παπαδημητρίου Ευτυχία, 1984-85

78. Πατσιατζή Πηνελόπη, 2002-03

79. Πατσιατζής Κων/νος, 1999-01

80. Πετροπούλου Φεβρωνία, 1989-90

81. Πήτου Αλεξάνδρα, 1974-77

82. Προκόβας Απόστολος, 1980-81, 1986-88, 1990-91

83. Σαούλιας Ηλίας, 1963-65

84. Σιαμήτρας Γεώργιος, 1987-88

85. Σιώκου Μαρία, 1999-00

86. Σκαπέτης Χρήστος, 1963-64, -1968

87. Σκρέτα Καλλιόπη, 1974-77

88. Σκρίμπα Αθανασία, 1984-85

89. Σουλή Ευδοξία, 1999

90. Στογιάννος Γιάννης, 1986

91. Στύλος χρήστος, 1973-74

91. Σωτηροπούλου Ηλιάδα, 1964-65

92. Τζουμάκα Ευαγγελία, 2003-04

93. Τιούφα Μαρία, 1988-89, 1995-97

94. Τουρνίδης Κων/νος, 1997-98

95. Τσακιρίδης Γαβριήλ, 2001-02

96. Τσαπουρνιώτη Τασούλα, νηπιαγωγός, 1989-90

97. Τσιμπούρας Νικόλαος, 1978-79

98. Τσιός Δημήτριος, 2002-03

99. Τσιουργαλή Κατερίνα, 1997-

100. Τσιούτρας Δημήτριος, 1984-87

101. Τσίτσιφας Ιωάννης, 1978-83

102. Χροσιτής Αστέριος, 1953*

103. Φερντζάκης Ιωάννης, 1974-76

104. Φτεργιώτης Γεώργιος, 1993

Στο χρονικό διάστημα 1951-73 υπηρέτησαν οι:

1. Αποστολόπουλος Ανδρέας

2. Αποστολοπούλου (σύζυγος), νηπιαγωγός

3. Αχίλλα Ολυμπία, νηπιαγωγός, 1967-70

4. Βλαχοπούλου Ολυμπία

5. Καραπαναγιώτου Ακριβή

6. Κολάρου Ελένη, νηπιαγωγός

7. Κουντοφάκας Νικόλαος

8. Λιακόπουλος Νικόλαος

9. Μπίνιας Γεώργιος

10. Μυρωτής Γεώργιος

11. Ράλλης Δημήτριος

12. Τσελίκης Αθανάσιος

          Η νηπιαγωγός της Σκοτίνας κ. Ασημούλα Αβραάμ-Γκάρα μου έδωσε  (16.06.04) στοιχεία νηπιαγωγών που υπηρέτησαν, κατά καιρούς, στο χωριό, όπως:

1. Αβραάμ Ασημούλα, 1978-2010

2. Δημούλα φανή, 1977

3. Δασκαλοπούλου Κων/νιά, 1976

4. Καβουνίδου Κων/ντία, 1977

5. Πατσικαθεοδώρου Σοφία, 1971-72

6. Σάββα Ελένη, 1977-78

Το 2015 παίρνω στοιχεία από το δημοτικό σχολείο για το διδακτικό προσωπικό, που καταγράφεται παρακάτω:

 Δημοτικό: Λιόλιας Νικόλαος, διευθυντής,

          Δάσκαλοι: Μπίτουλας Παύλος

          Παπαδάκη Πηνελόπη

          Σανυζίδης Παναγιώτης

Νηπιαγωγείο: ποϊσταμένη Λαΐνα Μαρία (1.9.1914)

Νηπιαγωγοί:

          Αβραάμ Ασημούλα

          Χάμου Φανή

Πέτκου Στυλιανή

          Τσιτσινάκου Φωτεινή

----------

* ο αστερίσκος δηλώνει την υπηρεσία του δασκάλου στην Άνω Σκοτίνα.

---------- 

ΕΙΚΟΝΕΣ
                                  

Στη φωτογραφία μαθητές και οι δάσκαλοι Καραλής Γεώργιος, Παπαδιδασκάλου Λεωνίδας (ωρομίσθιος φιλόλογος) και Κολάρου Ελένη. Επικεφαλής ο διευθυντής Αθανάσιος Βλέτσης (με το ρεπούμπλικο). Σχολικό έτος 1950-51.

 

 

Οι κουμπάροι μου Νίκος (δάσκαλος) και Βαγγελιώ Δάμπλια 

στεφανώνουν το ζεύγος Γιάννη και Δήμητρας Καλιαμπού

(26 Ιουλίου 1970)

Εκπαίδευση: δάσκαλοι στη Σκοτίνα (πρώτο μέρος)

Παλιά χρόνια

Ονόματα δασκάλων που υπηρέτησαν στη Σκοτίνα (Άνω και Κάτω):  

1. Γιάννης Καραγιαννίδης (1879-)*, 2. Α. Κορκόβιλος (1879-1891), 3. Δημήτριος Αγγέλης, 4. Αθανάσιος Τσαρούχας, 5. παπά Οικονόμου, 6. παπά Σακελλάρης, 7. Δημήτριος Τομαράς, 8. Ηλίας  Χατζηχαμπέρης**, 9. Αθανάσιος Βλέτσης (1889-1982), 10. Αλέκος, (έκανε μάθημα στο υπόγειο Κουκουλιάρα γύρω στο 1930). 11. Καίσαρης, 12. Θωμάς Παραμύθας (1908-1991), 13. Αθανάσιος Ζιώγας, 14. Ηλίας Σαούλιας.

Πάντως κατά τον Εμφύλιο (και πριν από αυτόν) δυο ντόπιοι δάσκαλοι είναι πασίγνωστοι στο χωριό: α) Αθανάσιος Βλέτσης (1889-1982) στην Άνω Σκοτίνα και β) Θωμάς Παραμύθας (1908-1991) στην Κάτω. Ο τελευταίος μετά τον Εμφύλιο και μέχρι τη συνταξιοδότηση υπηρέτησε σε σχολεία της Κατερίνης. Ο Αθανάσιος Βλέτσης το 1923 ανέλαβε υπηρεσία στο χωριό. Ποηγουμένως υπηρέτησε στην Πούρλια. Η όλη του υπηρεσία ξεπερνάει τα 40 συνεχή χρόνια.

Για τον Καραγιαννίδη ο Θωμάς Γερομιχαλός-Καραμπίνας τονίζει: «Ήταν δάσκαλος στο χωριό. Έφυγε στο ελληνικό. Του μπρόσβαλαν (προσέβαλαν) οι Τούρκ' τη γυναίκα τ' κι έφυγι. Έτσ' μ' ήλιγι ι πατέραζ μ'. Ειχι σπίτ' ιδώ που έχ' μπαχτσέ ι πιθιρόζ μ' (Χρυσικός). Γι αυτό του λέν «τα πλάια τ' Καραγιάν'» (οι πλαγιές του Καραγιάννη).

Για τον Τομαρά αναφέρω ότι ήταν δάσκαλος του πατέρα μου Αποστόλου Καλιαμπού  (1904-1995), ιερέως, στα πρώτα χρόνια του 20^ου αιώνα στην Άνω Σκοτίνα. Στην Κατοχή τον βρίσκουμε στο Χορτιάτη ως ιερέα και  εκτελείται από τους Γερμανούς (βλέπε Κ. Α. Βοβολίνη, «η εκκλησία εις τον αγώνα της ελευθερίας».

----------

* «Το 1879 δάσκαλος ήταν ο Γιάννης Καραγιαννίδης, ενώ το ίδιο έτος τοποθετήθηκε ο Αθανάσιος Ιω. Κορκόβιλος, τον οποίο συναντάμε να διδάσκει μέχρι το 1891. Στις αρχές του 20^ου αιώνα χρέη διδασκάλου εκτελούσε ο Τομαράς. Το σχολικό έτος 1913-14 το σχολείο της κοινότητας είχε τέσσερις τάξεις, ενώ ο μοναδικός δάσκαλος, ο Ηλίας Χατζηχαμπέρης, δίδασκε στους 25 μαθητές. Την ίδια περίοδο δυο δάσκαλοι από τη Σκοτίνα δίδασκαν σε άλλες κοινότητες: ο Αναγνώστης Βλέτσης στην Πούρλια και ο Ιω. Αναγνωστόπουλος στα Καλύβια Κουντουργιώτισσας. Το επόμενο σχολικό έτος ο αριθμός των μαθητών αυξήθηκε σε 60 (50 άρρενες και 10 θήλεις) στους οποίους, λόγω οικονομικής στενότητας δίδασκε ένας δάσκαλος. Για το λόγο αυτό ο επιθεωρητής της εκπαίδευσης για την περιοχή της Πιερίας (Βεργόπουλος) προτείνει την ίδρυση μονοταξίου σχολείου θηλέων. Δυστυχώς, όμως, οι οικονομικές συνθήκες δεν επέτρεψαν τη δημιουργία του» (ιστορικό αρχείο Μακεδονίας).

** Σε παλιό ημερολόγιο του μακαρίτη παππού μου Ιω. Δάμπλια παρεμβάλλεται ερωτικό τραγούδι, που αποτελεί, καθώς φαίνεται, σύνθεση του υπηρετούντος τότε  -1η δεκαετία του 20ου αιώνα- «σ’ ‘ν’ απαλνή» Σκοτίνα διδασκάλου Ηλία Χατζηχαμπέρη:

Τραγούδι του διδασκάλου Ηλία

Αχ, τι θα γενώ που έκλαψα ο δυστυχής

με το τρελοκόριτσο

και πεισματάρικο.

Και το δικό σου πείσμα

μ’ έρριξε φωτιά μέσ’ στην καρδιά

και μου επλήγωσε ολότιλα,

μικρό ζαλιάρικο.

Τι απιλπισιά μου κάμει όταν θυμηθώ,

κάναν δεν έχου να του πω,

καλέ ζαλιάρικο.

Και τα δικά σου λόγια

μ’ άναψαν φωτιά μέσ’ στην καρδιά

και μου επλήγωσε ολότιλα,

μικρό ζαλιάρικο.

(από συλλογή μου τραγουδιών, ομάδα δεύτερη-«αγάπη-έρωτας»)

-----------  

Σημείωση 1. Ο Στέργιος Γερομιχαλός (1897-1987) -«τς Λένους» θυμάται:       «Πρώτους δάσκαλους στο χωριό λέγουνταν Δημήτριος Αγγέλης, πατέρας ντ Βαγγέλ' τ' Πατούνα. Μιτά τιλείουσι ικείνους κι μας φέρν έναν απ' τ' Λιφτουκαρυά. Τσαρούχας. Ικείνους έραφνι κάπις. Ασχουλούνταν μι τέτοια, έκαμνι κι του δάσκαλου. Τουν είχα ιγώ. Ήμαν τότι τιτάρτ' τάξ'. Μιτά γίγκαν οι παπάδις, ι μακαρίτς Οικονόμους παπά Θανάης κι ι παπά Σακιλλάρης. Έκαναν κι αυτοί δασκάλ' ένα διάστημα. Πήγα κι σ' αφνούς. Αργότιρα ήρθι ι δάσκαλους Δημήτριος Τομαράς απ' Τζιαριτσιάν'. Ήταν αυτός γιρός δάσκαλους. Απ' αυτόν βγήκι ι δάσκαλους ι Μπλέτσιους».

Σημείωση 2. Η Βικτωρία Βλέτση-Γερομιχαλού-«Μπιτώρου» (1923-2002) μου εκμυστηρεύτηκε: «ι πατέραζ μ’ πήγι ζ’ Μπούρλια δάσκαλος. Μόνος του. Στη Μπούρλια είχι καλή διαγωγή κι' κεί τουν κράτσαν οι Πουρλιώτις. Ήταν ανύπαντρους…Ο πατέρας του, ο παππούς ο Βλέτσης πάει κι του μπήρι. Να' ρθεί σ' τ' Σκουτίνα. Οι Πουρλιώτις τουν αγαπούσαν τόσου πουλύ, που τουν ανέβασαν του μισθό. Απού 3 λίρις μισθό τουν ανέβασαν 12 λίρις» (συνέντευξη 1994).

ΕΙΚΟΝΕΣ

Τομαράς Δημήτριος, εφημέριος ιερέας στο Χορτιάτη μέχρι την Κατοχή

 Δείγμα από τον τρόπο θανάτωσης του ιερέα

 αριστερά:

Αθανάσιος Βλέτσης


δεξιά:

Θωμάς Παραμύθας 




                                                                

Αθανάσιος Ζιώγας του Νικολάου και της Γραμματής  Οικονόμου. Η φωτογραφία είναι αποκομμένη από φωτογραφία συντροφιάς στον Πλάτανο "τς Απαλνής" ΣΚοτίνας στο Πανηγύρι του 2011. Βλέπε ανάρτηση 13.9.13.
                                                               

Ηλίας Σαούλιας του Γεωργίου και της Αικατερίνης. Το επώνυμο Σαούλιας πιθανόν να βγαίνει από το σαούλι (νήμα της στάθμης) των μαστόρων της Ηπείρου. Η φωτογραφία είναι βγαλμένη το 2015 στα εγκαίνια ναών Αγίων Γεωργίου και Καλλινίκου στη Σκοτίνα.

                                                           
                                               

 Γιώργος Γιννουλόπουλος, κάτοικος Λιτοχώρου με πολλούς συγγενείς στη Σκοτίνα.

                                                                                                              

Το Δημοτικό σχολείο στην Άνω Σκοτίνα. ΚΤίςτηκε το 1856 από τον Καλλίνικος (1800-1889). Ο Ευάγγελος Κλεόμβροτος σε σχετική μονογραφία "Καλλίνικος, Μητροπολίτης Μυτιλήνης και μετέπειτα Πατριάρχης Αλεξανδρείας, 1934 σημειώνει: "επιθυμών -ο Καλλίνικος- να  φανή θετικώς ωφέλιμος εις την γενέτειράν του, ανήγειρεν ιδίαις δαπάναις μικρόν μεν, αλλά περικαλή ναόν επ' ονόματι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, την δε υπ' αυτού ιδρυθείσαν Δημοτικήν Σχολήν επροίκησε με το ποσόν των 300 λιρών Τουρκίας. Το ποσόν τούτο, προς μείζονα ασφάλειαν, κατέθεσεν επ' ονόματι του Σχολείου εις την Μονήν του Αγίου Διονυσίου, υπό τον όρον, όπως, εκ του ετησίου τόκου 12%...μισθοδοτώνται οι Διδάσκαλοι και καλύπτονται αι λοιπαί σχολικαί ανάγκαι". 

        Δυστυχώς σήμερα το σχολείο δεν υπάρχει. Καλά που πρόλαβα να το φωτογραφήσω στο πανηγύρι του 1985. Τώρα βλέπεις ερείπια.

Το Δημοτικό σχολείο στο "Κοτσέκι". Πριν το 1966 στη θέση αυτή υπήρχε παλιότερο κτίριο

Στην κεντρική είσοδο του Σχολείου υπάρχει εντοιχισμένη πλάκα που δείχνει ότι το σχολείο κτίστηκε το 1966, όταν πρόεδρος ήταν ο Ιωάννης Τσινιάνης του Γεωργίου.

Το καινούργιο Δημοτικό σχολείο της Σκοτίνας, Κτίστηκε στη δεκαετία του 1950 (1ος όροφος). Ο δεύτερος όροφος περατώθηκε το 1986.

Έθιμα: «Άνοιγμα»

                                                  Εκκλησίες-εξωκλήσια

1. «Άνοιγμα». Οι χριστιανοί ακολουθούν τις παραδόσεις των προγόνων. Μια απ’ αυτές είναι και το λεγόμενο «Άνοιγμα». Δηλαδή κάποιος πιστός συνεννοείται με τον παπά και σε καθορισμένη ημερομηνία ανοίγει η  εκκλησία και τελείται Θεία 

Λειτουργία. Αυτό γίνεται θεληματικά και εφόσον υπάρχει κίνητρο ευσέβειας και θρησκευτική πίστη. Το κίνητρο μπορεί να είναι τάμα (στο Χριστό, στην Παναγία, στον Άγιο).  Γίνεται μονομερώς* ή με τη συμμετοχή πολλών προσώπων. Ανάλογα με την περίπτωση καλούνται συγγενείς και φίλοι να παρευρεθούν στην τελετή.
  

2. «Άνοιγμα» στη Σκοτίνα. Γίνεται σε πολύ τακτά διαστήματα. Σε αυτό βοηθάει η ύπαρξη πολλών εξωκλησιών. Για να γίνει ένα

«άνοιγμα» απαιτούνται: α) λειτουργιές (πρόσφορα), β)  κρασί, γ) λάδι, δ) θυμίαμα, ε) κεριά, στ) έξοδα (για παπά, νεωκόρο και ψάλτη), ζ) «μπουμπότσια» (κεράσματα). Σε σχετική ερώτηση, η Σταματούλα Ντάμπλινα-Τράντινα απάντησε: «Άνοιγμα, Γιάν’, είνι ανοίγν’ τα ουράνια. Έτσ’ ίλιγαν τότι οι μανιές. 'Ανοιγαν ούλις τς ικκλησιές, παντού, Γιάν’» (10.9.16).

                     
                      Η εκκλησία "Χριστός (αριστερά), η όλη παρέα (δεξιά) 
                     η οποία συμμετέχει στο "άνοιγμα" (περισσότερα βλέπε στην 

                               παρούσα ιστοσελίδα, κεφάλαιο "ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ")

3. «Άνοιγμα» στο «Χριστό». Το Σάββατο, 10.9.16, έγινε «άνοιγμα στο «Χριστό», δηλαδή στο εξωκλήσι της Σκοτίνας που είναι αφιερωμένο στον Χριστό (πανηγυρίζει την Ανάληψη). Το ξωκλήσι βρίσκεται στα βδ της Κάτω Σκοτίνας αρκετά μακριά από το χωριό. Στο «άνοιγμα συμμετείχαν εφτά οικογένειες (Βαγγελιώ, Σοφία, Μαρία, Σούλα, Αλεξάνδρα, Μίνα, Τασούλα).**

----------

* η Γραμματή Δάμπλια-Μητσιάνη δήλωσε: «ιγώ, Γιάν’, δε θέλου  τσαλακατούρα, καλύτιρα μαναχιά μ’. Μι 150 ευρώ βγαίντζ», δηλαδή με 150 ευρώ γίνεται η δουλειά (10.9.16).

** αναφέρονται μόνο γυναικεία ονόματα, γιατί η γυναίκα σε αυτές τις περιπτώσεις έχει τον πρώτο λόγο.
---------- 
ΕΙΚΟΝΕΣ

                  
                     Στον νάρθηκα του "Χριστού" φυλάσσονται τα κεράσματα.
                   Επικεφαλής οι γυναίκες α) Σούλα, σύζυγος του "Γκόγκου"
                   -Γεωργίου Παπαγεωργίου, επιτρόπου και β) η Σοφία, 
                   νεωκόρος

                   
                                   η ανατολική πλευρά του ναού-ιερό Βήμα

                
                 Η Αλεξάνδρα Μπιλιάγκα-Γερομιχαλού βγαίνει από το "πορτί", 
                  την πόρτα του ναού. Η Θεία Λειτουργία έχει ήδη τελειώσει.

               
               Το κανέστρι με τα αντίδωρα. Η νεωκόρος το κρατάει επιμελώς

             
             Μια πόζα μπροστά στη φυρικιά του Νταουκλή-Θανάση Νικολού

             
                   Η νεολαία ρίχτηκε "με τα μούτρα" στα στρωμένα τραπέζια

           
                        Το κέρασμα "αρχινάει". Σε πρώτο πλάνο η Βαγγελιώ 
                         Παπαγεωργίου-Δάμπλια. Χαίρεται γιατί σε αυτήν
                         οφείλεται η διοργάνωση στο "άνοιγμα"

          
                          Ο Βασίλης Χριστινόπουλος (δεξιά) παρακολουθεί 
                           εύχαρης τη διαδικασία στο κέρασμα

         
                            Οι δυο "Νταμπλιούσις" αδερφές, Γραμματούλα 
                            Δάμπλια-Μητσιάνη (αριστερά) και Σταματούλα 
                            Δάμπλια-Τράντα (δεξιά). Στη μέση Ιω. Καλιαμπός

                                    Τα τραγούδια παίρνουν φωτιά. Η έναρξη 
                                γίνεται με το "άνοιξαν τα δέντρα ούλα"

                         Φωτογραφία αναμνηστική στο "Χριστό" "σ' τς Κότρις"

                            Δήμητρα (Καλιαμπού) και Μαργαρίτα (Μήτσιου)
                            "τσιμπάνε" από το ίδιο πιάτο

                            Στον υπαίθριο καφέ το γκαζάκι είναι απαραίτητο

                                              Συνωστισμός στον καφέ

                                Πρώτο πλάνο: παπά Λευτέρης Βαστάζος 
                                και ψάλτης Πρόδρομος Καραγιαννίδης

Εμφύλιος: Κοκράνης Απόστολος του Παντελή

                    

                          Μια τολμηρή απόδραση

          Στις 10 Ιουλίου 1996 επισκέπτομαι τον Απόστολο Κοκράνη του Παντελή (1920-2000) στο σπίτι του στην Κάτω Σκοτίνα. Με υποδέχονται ενθέρμως ο ίδιος, η σύζυγός του Ανδρονίκη και η κόρη τους Καλλιόπα, σύζυγος του Παύλου Στύλου-Ματσιούλα.

Παλιότερα (δεκαετία του ’60) είχα επισκεφθεί τον Απόστολο στην κλινική Μπεκτά στην Κατερίνη, γιατί ήταν βαριά άρρωστος συνεπεία μιας απόπειρας δολοφονίας του στο δάσος του κάτω Ολύμπου. Στο γεγονός εκείνο ελπίζω να αναφερθώ «εν καιρώ». Η τωρινή αναφορά στοχεύει στην πρώτη του περιπέτεια, δηλαδή α) την απαγωγή του από τους αντάρτες στα χρόνια του Εμφυλίου και β) την τολμηρή του απόδραση.

ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ:

-Πότε σε πήραν οι αντάρτες;

-Του ‘ 47 Ιούνιος μήνας.

-Με ποιους μαζί;

-Ιμένα μι πήραν, Γιάν’, μι του μακαρίτ’ του Νάσιου του Γκουμουρτζή -τουν είχα μπάρμπα-, του Νικουλή του Γιργουλά κι τουν  Κουλιό (Νικόλαος Δάμπλιας).

-Από πού σε πήραν.

-Απού μπλατέα. Του Κουτσέκ’ (από την πλατεία που φέρει το όνομα «Κοτσέκι).

-Τι ώρα ήταν.

-Ήταν η ώρα 6 του βράδ’. Μας φώναξαν απ’ του σπίτ’ .

 -Εσένα ποιος σε ειδοποίησε.

-Ι θουμάς ι Κουτσιβός. Ήμαν ιδώ στου σπίτ’. Μ’ είπι να βγώ όξου (όξου=πλατεία). "Σι θέλν’ οι αντάρτις".

-Δε φοβήθηκες ακούγοντας αυτό το πράγμα;

-Φουβήθκα. Είχα κι ένα γουμάρ’. Το ‘πιρνα για υπηρισίις. Μι πήραν να πάρν’ του γουμάρ’ (δήθεν για το γαϊδούρι). Να του πάρν’ αυτοί. Κι απού ‘κει μας έβαλαν μέσα στ’ Κουκουλιάρα (καφενείο του Κουκουλιάρα).

-Αν δεν πήγαινες τι θα γινόταν.

-Μ’ άμα δε μπήγινα. . . Είχα κι οικουγένεια.

-Το γουμάρι πού το άφισες.

-Το ‘δισα σι μια κυδουνιά. Στου σπίτ’ τ’ Λιουνίδα τ’ Συντριβάν’ .

-Πού σε περίμεναν οι αντάρτες.

-Πήγα του γουμάρ’, το ‘δισα ζ γκυδουνιά κι απού κει ύστιρα μας πήραν μέσα στου καφινείου τ’ Κουκουλιάρα. Μας τράβιξαν δέσιμο (μας δέσανε).

-Αμέσως;

-Ιά, αν έκατσάμι κα μσή ώρα (περίπου μισή ώρα).

-Στο κενό αυτό τι λέγατε.

-Ιά, τι ήλιγάμι. ‘Ήλιγάμι «ιχτές του πήραν του γουμάρ’. Γιατί του ξαναπαίρν ξανά πίσου». Δεν ήταν για του γουμάρ’. Ήταν για να πάρν’ ιμένα.

-Πόσοι ήταν οι αντάρτες εκεί στο καφενείο του Κουκουλιάρα.

-Ήταν ι Λιφτουκαρίτς κι ένας Λιτουχουρίτς, δε ντου ξέρου το ‘νουμα. Ήταν κι απ’ του Παντιλέμηνου. Ικείνου ήταν ακάθαρμα (κάθαρμα). Μας τράβξαν δέσιμου.

-Πώς σε έδεσαν, πού.

-Μι φόρτουμα (χοντρή τριχιά), πάν’ απ’ γκλιά (πάνω από την κοιλιά). Μας έδισαν κια τς τρεις (και τους τρεις). Μ’ ένα φόρτουμα κια τς τρεις. Απού πίσου τα χέρια.

-Καθώς ξεκινήσατε για το μαρτύριο, ποιοι ήταν μπροστά, ποιοι πίσω.

-Μπρουστά ήταν Λιφτουκαρίτς κι πίσου Παντλιμουνίτς.

-Ποιο δρόμο ακολουθήσατε.

-Απού ‘δω, στ’ Αλώνια. Ζ ντ Μπασιάλα βράδ’ άρχισι να μουργκίζ’  (να γίνεται σούρουπο) . Μούρξι. Ανιβήκαμι στα Κουκκινόια. Ικεί βρήκαμι κι άλλ’ αντάρτις. Ιγώ είχα σκουπό να φύγου απού ‘δω τα Κουκκινόια παρέκια, που του μέρους ήταν καμμένου. Ύστιρα αποφάσισα να φύγου απ’ τ’ Αλέξ’ τη βρύσ’. Ικεί ζήτηξα να πιώ νιρό.

-Νιρό, λέ’, έχ’ παραπάν’ .

Μα παραπάν’ δεν είχι τίπουτα. Ιά, να φύγου απού τη μια τ’ τσούδα (στενό πέρασμα). Δυο δρασκίλια άμα έκαμνα παρέκια, δεν πρόκειται να έφυγνα. Ικεί ύστιρα, ντάλτσα (τόλμησα), απέτχα (πέτυχα) σι μια φυλλουριά ψλά. Όπους κάντζ’ μπάνιου στ’ θάλασσα, έτσ’ έκαμα βούτ’ κατήφουρα. . . κι κατέφκα διακόσια μέτρα*. Ικεί, στα 200 μέτρα σταμάτσα. Κατέφκαν αυτοί στ’ φυλλουριά ικεί, τφέξαν μήπους μι πάρν’ (οι σφαίρες). Κρύφκα. Έκατσα καμιά ώρα κι έφυγα πάλι μαναχόζ μ’ χαμπλά στ’ Αλέξ. Απού ‘κει ξαναβγήκα πίσου, πάλι τα πάν’ (προς τα πάνω). Του μέρους τ’ Αλέξ’ το  ‘πχιασαν αυτοί. Στη βρύσ’, απ’ σι λέου,  άφσαν σκουπόν. Κι κατέφκαν αυτοί χαμπλά στου λάκκου. Κι είπι ι αντάρτς.  ‘Εδουσι διαταγή να τραβήξν’ στου κρέις.

-Στο ψητό, που λέμε. Κι εσύ κρύφτηκες.

-Ε,  ‘που κει πήγα ‘πάν’ στ’ απαλνά τα Ιλάτχια (στα έλατα που βρίσκονταν πιο πάνω), στ’ Στλαματιά, σ’ τς Κότρις κι’  δω. Κι απού ’δω έφυγα στου Λτόχουρου.

-Όταν πήρες την απόφαση να φύγεις, πώς τα κατάφερες, μια και τα χέρια σου ήταν δεμένα.

-Τα ξέδισα τα χέρια. Μ’ ένα φόρτουμα (ήμασταν δεμένοι όλοι). Ήταν χουντρά τα τέτχια (σκοινιά). Τα φουρτώματα τα βαστούσα στα χέρια μ’( τα σκοινιά αυτά τα κρατούσα μπόσικα με τα χέρια). Απού πίσου. Τα χέρια δούλιβαν απού πίσου.

-Τα ‘κανες πιο μπόσκα.

-Τα ‘χα έτοιμα.

-A!

-Ιδώια τς είπα "να πάρου του σακάκ’" (τους παρακάλεσα, εδώ να σταματήσουμε για να φορέσω το σακάκι).

-"Δε χρειάζιτι του σακάκ’ ", μ’ είπαν αυτοί. Κι ένας αντάρτς:

-"Αρά κουπρόσκλου, μαρτύρα. Απού σένα είνι κι οι άλλ’ διμέν’ ".

Απού τότι είπα ζουή δεν υπάρχ’.

-Για ποιο λόγο οι αντάρτες τα ’βαλαν με σας;

-Αχ! Μωρά Γιάν’! Για ποιον λόγουν. Ήμαν χουρουφύλακας πριν κι είχα απουλυθεί. Σ’ τς 24 Σεπτεμβρίου βάρισαν (σκότωσαν) του μπαμπά μ’ του ‘ 46 (βλέπε ανάρτηση Εμφύλιος, Κοκράνης Παντελής).

-Ο οποίος ήταν χωροφύλακας.

-Ναι, ανθυπασπιστής ήταν.

----------

* Ο αδερφός του Αποστόλη Νίκος (1927-2007) θυμάται: «Στο διάστημα κα Ντουργιανή, στ’ Αλέξ’, ο αδιρφόζ μ’ ο Απουστόλς, επειδής ήξιρι ντουπουθισία (γνώριζε την τοποθεσία), κατρακυλίσκι ζ τζ Ζβάρνις (σβαρνίστηκε στον κατήφορο), ικεί ξιδέθκι κι έπισι απάν’ σ’ ένα άρεο. Το άρεο ήταν φουντουτό. Κι έπισι ‘που κάτ’. Κατά κάτ’ απού έκανι γκυλίσκι μια πέτρα προς τα κάτου κι οι αντάρτις αντί να τφικίσουν το άριο, τφικούσαν  τη μπέτρα (τουφέκιζαν την πέτρα)...Γύρσι στου ίδιου μέρους απού τς έφυγι, ψηλά στου δρόμου. Κι απού ‘κεί έκανι προς τα πάν’ κι πάει στ’ Φυλλουριά, ζ  Ντουργιανή. Απ’ τ’ Φυλλουριά βγήκι στου Χουράφ’ ζ Ντουργιανή, απ’ του Χουράφ’ κατιβαίν’ κάτου. Κατιβαί’ στα Στριβάδια (απέναντι σ’ τς Κότρις). Κατιβαίν’ σ’ τς Κότρις, στα Ασπρόια κι κατιβαίν’ στου σπίτ’. Βάν’ μιά σκάλα κι ανιβαίν’ ζ ντ  μπαρμπα τ’ Θουμά, τ’ Κακάλ’ τ’ Κουκράν’ του σπίτ’ απ’ του παραθύρ’ κι φώναζι του μπάρμπα του Γκακάλ’. Τουν φώναζι να του μπεί ότι "ιγώ, μι πήραν οι αντάρτις κι τς έφυγα". (συνέντευξη 30 Ιουλίου 1982.

Σημείωση: Ο Νίκος Κοκράνης σε άλλη περίπτωση σημειώνει: «Άλλ’ φουρά (το 1947) τον πήρι ένας αντάρτς, τουν κρέμασι στου Νάσιου Μαρνέλα του σπίτ’ απού μια ιλιά κι έβαλι 2 μπάλις άχυρο απού κάτ’. Το άναψαν κι πάηνι ο καπνός μέσα στου σώμα τ’. Τότι φώναξι η Νάσινα Μαρνέλινα: «Ή θα ξιδέ ’ις του πιδί, ή σκότουσέ μι ιμένα».

Υποσημείωση: Σε ανύποπτο χρόνο ο Μπάμπης (Χαράλαμπος) Μητός μου εκμυστηρεύεται τα εξής: «Στα Τρίκαλα Ημαθείας ανταμώθκαμι μι τουν αντάρτ’ που έδισι τουν Απουστόλ’ του Γκουκράν’, του Νάσιου του Γκουμουρτζή κι τς’ άλλ’ που τς έσφαξαν. Μαζώναμι βαμπάκια (δεκαετία του 60;) κι μι λέ’: «Απού πού είστι;»,

-Απ’ τ’  Σκουτίνα.

-Τι κάν’ ι Απουστόλς ι Κουκράντζ»;

-Καλά είντους.

-Ι άλλους, ι Θανάης ι Κουμουρτζής πάει τζιάμπα. Τότι του 1947 έδισάμι τς ανθρώπους για να τς πάμε στου βουνό για καθάρισμα. Ι Θανάης μι λέει: "ξιδέθκα, δέστι μι». Ιγώ τς έδισα ελαφρά για να φύγν, γιατί του μέρους ιδώ του ήξιραν. Ι άλλους, αφού πήρι χαμπάρ’, ξιδέθκι, κόβ’ κάτ’ απού κει, πχιάν’ ένα βαχάκ’. Έρριξάμι ιμείς στουν αέρα. Ι Απουστόλς γλίτουσι, οι άλλ’ τς καθάρσαν».

                     

Ο Μπάμπης (Χαράλαμπος) Μητός μου δίνει συνέντευξη που αναφέρεται στον αντάρτη του 1947. Αυτός έδεσε τους ανθρώπους (καφενείο Κουκουλιάρα) που προορίζονταν για εκτέλεση.

                                    Η Όλγα, σύζυγος του Μπάμπη και .
                                εγγονή του θύματος Νάσιου Κουμουρτζή

----------

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ

1. Κουκουλιάρα Καφενείο στο Κοτσέκι, όπου δέσανε τους απαχθέντες.

2. Αλώνια (κοντά «ζ ντ Μπασιάλα».

3. Κουκκινόια (τα), πιο πάνω από τα Σιντούκια, στην πλευρά της Δουργιανής, κοντά στις «Σβάρνις». Εκεί τα χώματα είναι κόκκινα.

4. Αλέξ' (βρύσ'), τοποθεσία προς το κάτω μέρος της Δουργιανής. Εκεί ο Αποστόλης ζήτησε νερό.

5. Σβάρνις (οι), «ι «πίσου στου ανήλιου τζ Ντουργιανής. Ι Απουστόλς ι Κουκράντζ τς έφυγι (ξέφυγε τους αντάρτες) απ' τς Σβάρνις. Του λέν' κι "σ' τς Σκές» (Διονύσης Στύλος-Τσιακμάκης).

6. Φυλλουριά (η), κυνηγητικό στέκι της Κάτω Σκοτίνας, προσήλια της Δουργιανής. Η ονομασία από τις πολλές φλαμουργιές (φυλλουρές).

7. Στλαματιά (η), πέρα από τις Κότρες, "παρακάτ' απ' τα Καγκιόλια". Είναι ένας βράχος "που στάζ' σταλαματιές, στατς, στατς, στατς, κι πιο κάτου είνι τα Σιντούκια" (Ιω. Νικολός).

8. Στριβάδια (τα), «σαν μπαΐρι παραπάνω από τα Κοκκινόια κάτω από τα Ιλάτχια τζ Ντουργιανής» (Αθ. Δάμπλιας).

9. Ασπρόια, απέναντι από τις Κότρες.

10. Σπίτι, το οποίο βρίσκεται στον οικισμό «Πλατάνια»,

----------

Ενημέρωση: η παρούσα ανάρτηση αφιερώνεται στο δάσκαλο Απόστολο Αγγέλη, εγγονό του Αποστόλου Κοκράνη γιατί με βοήθησε  τεχνικά στην ιστοσελίδα μου (θεματολογία)*. Στη συνέχεια παραθέτω (σε αντίγραφο) σχετικό γράμμα που ο Αποστόλης μου έστειλε ηλεκτρονικά στις 4.9.16: 

«Κ. Γιάννη, καλησπέρα. Ετοίμασα το μενού με τα περιεχόμενα. Θυμίζω την διαδικασία:

-αντιγράφεις με προσοχή όλο το περιεχόμενο του εγγράφου.

-ανοίγεις την θεματολογία από το blog σου πατώντας κάτω δεξιά.

-στο πλαίσιο που εμφανίζεται σβήνεις όλα και πατάς «επικόλληση».

Ανυπομονώ να το δω στο ιστολόγιό σου,

χαιρετισμούς».

----------

* ευκαιριακά, οφείλω να μνημονεύσω, εκτός από τα παιδιά μου (Απόστολο και Μαρία), τον αγαπητό φίλο και συνάδελφο Σεραφείμ Βραβοσινό. Αυτός (δεκαετία 1990) με «έμπασε» στο μεράκι της σύγχρονης γραφής (φάρμακο πνευματικής περισυλλογής).

Επίσης, πολύτιμη βοήθεια μου προσέφεραν οι Θερμιώτες α) Γρηγόρης Μόσχου, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως η ψυχή του Πολιτιστικού Θέρμης και β) Μιχάλης Γιαβρίδης.

          Και πάλι ευχαριστώ ευγνωμόνως όλους.