Βιοποριςμός: Τα κασταναριά της Σκοτίνας

      

Καστανιά

«Χνόπουρους» [Φθινόπωρο] και η «λαρωμένη» Σκοτίνα βρίσκεται σε απόλυτη σιγή. Απ’ τα βαθιά χαράματα ο κόσμος παίρνει τα βουνά. Ανηφορίζουν όλοι σε όλες τις πλαγιές. Θες προς «Κότρες», θες προς «λάκκο Τσιόκα», θες προς «Πρίπουρα». Εικόνα θεαματική, κίνηση απερίγραπτη. Νέοι, νέες, γονείς, γαμπροί και νύφες, οι πάντες στρωμένοι στο «τζιουνάτο» χαλί της κάθε καστανιάς. Φοράνε και καπέλα, όχι τόσο για τον ήλιο, όσο για προφύλαξη από την πυκνή πτώση του κάστανου ή και «τζιούνας» μαζί. Δοκίμασα κι εγώ να συμμεριστώ με τους συμπατριώτες μια τέτοια σκηνή. Πήρα το δρόμο που φέρνει από την «Παναϊά» της Κάτω Σκοτίνας προς τα μονοπάτια που χώνονται στις σκιωμένες πλαγιές του Άϊ-Νικόλα, στην ανηφόρα «π’ τα «Σιουλνάρια». Δυσκολεύθηκα ν’ ανταμώσω άνθρωπο. Όλοι σκυμμένοι στις καστανιές. Για να το πετύχω «αφκριάστηκα» κι άκουσα θορύβους «τακ, τακ, τακ». Ακούγονταν τα κάστανα πού πέφτανε στους κουβάδες. Ο θόρυβος πρόδωσε το μέρος κι εγώ βρήκα το «ντουρό». Πέτυχα τα ίχνη που γύρευα. Μερικές φορές ο χτύπος ήταν ζωηρός. Όταν ο κουβάς γέμιζε, ο χτύπος αλάφρωνε τη βουή. Άλλες φορές η βουή έμοιαζε με ρυθμική συγχορδία. Πολλά άτομα μαζί, βρίσκανε «άσωτα» κάστανα κι ο κρότος πολλαπλασιάζονταν.

Την 1^η Οκτωβρίου 2012 βρίσκομαι στο κτήμα του Γιώργου Τσιαπάρη. Η παρακάτω συνέντευξη αναφέρεται στη φροντίδα που χρειάζεται η καστανιά για προσφορά καλής σοδιάς;

[-Γιώργο, τι περιποίηση χρειάζονται οι καστανιές για να βγάλουν καλό καρπό;

-Πρώτα, πρώτα θέλν ράντιζμα για να μην τα πειράξ’ του σκουλήκ’. Κι πότισμα, νιρό, τίπουτα άλλου.

-Κάθε πότε ποτίζεις τις καστανιές;

-Ε, να, τα ‘δουσάμι του καλουκαίρ’ τέσσιρα νιρά.

-Δηλαδή στη ρίζα;

-Όχ’, ιγώ τα πουτίζου μι πυραύλους, μι τιχνητή βρουχή.

-Για ποιο λόγο;

-Να βρέξ’ κι απού πάν’, να βρέξ απού πάν κι τ’ τζιούνα. Έχου πύργους 6-7 μέτρα ψηλά, να φκιάν τιχνιτή βρουχή.

-Το κάνουν πολλοί αυτό ή μόνο εσύ;

-Μόνου ιγώ κι ι Θανάης ι Πουλυχρός. Οι άλλ΄τα πουτίζν απού κάτ’ μι μπικάκια. Έχν μπέκια σ’ τς ρίζις. Γι’ αυτό ιγώ κάνου κάστανα που δεν έχ’ κανένας άλλους.

-Το περιβόλι σου είναι μεγάλο;

-25 στρέμματα. 50 στρέμματα μαζί μι του Νικόλα τουν αδιρφό μ’.

-Πόσες καστανιές έχεις;

-Δε τζ έχου μητριμένις, μπουτί δεν είνι μι τσειρά. Ούτι κι τς μέτρησα καμιά φουρά.

-Πάνω από διακόσιες;

-Βέβια! Κι σ’ τσειρά αν τζ βάλς, ας πούμι, ι κανουνιζμός λέει 5-10-12 μέτρα. Ιμείς είνι πιο πυκνά, οπότι μπουρεί να είνι κι πιντακόσις.

-Άλλη περιποίηση;

-Ε, χόρτα κόψιμου, να είνι καθαρά κάτου.

-Κάθε πότε κόβεις τα χόρτα;

-Δυο φουρές το χρόνου. Μια ν’ άνοιξη κι μια τώρα σ’ τ’ συγκουμιδή, να είνι καθαρό κάτ’.

-Τις τζιούνες;

-Τιλειώνουμι τώρα, θα τς μαζέψουμι, τς κάνουμι σουρόν, να γίν’ κουπριά, να τς ρίξουμι στου μπαχτσέ].

Διαλογή στα κάστανα: χοντρά, μεσαία, λιανά

Επεξηγηματικά: 

1. Αϊ-Νικόλας, τοπων. προς β. της Άνω Σκοτίνας με τον ομώνυμο ναό, που λέγεται "Χαλάλιος". Γιορτάζει στις 20 του Μάη "ανακομιδή των λειψάνων του" μαζί με τη γιορτή του αγίου Θαλλελαίου μάρτυρος (Θαλλέλιος>Θαλλάλιος>Χαλάλιος)..  
2. Κότρες (οι), τοπων. βδ της Κάτω Σκοτίνας, όπου σώζεται και η εκκλησία "Χριστός" με τις αξιόλογες αγιογραφίες του 17ου αιώνα. Η παράδοση λέει, πως υπήρχε χωριό "Κότρες". Τα σωζόμενα παλιοντούβαρα μαρτυρούν του λόγου το αληθές. 
3. Λαρωμένη Σκοτίνα, η αραιοκατοικημένη Σκοτίνα, λαρώνω=σκορπίζω, "τα γίδια λάρουσαν" (αφέθηκαν ελεύθερα στη βοσκή). 
4. Παναϊά (η), περιοχή ελιόφυτη με το εξωκκλήσι της Παναγίας-Γέννηση της Θεοτόκου- (άνω μαχαλάς της Κάτω Σκοτίνας). Παλιά ήταν μετόχι της Μονής των Κανάλλων. 
5. Πρίπορας (ο), τοπων. οροπέδιο - λάκκα- με πολλά κασταναριά (Καλιαμπάτκα-Νταμπλιάτκα) ανάμεσα στην κορυφογραμμή Κλεισμούρας και Τρανού λάκκου. Απ' εκεί περνάει ο αγροτικός δρόμος Άνω Σκοτίνα προς άγιο Παντελεήμονα (παλιό). 
6. Σιουλνάργια (τα), τοπων. κοντά στον Άγιο Νικόλαο της Άνω Σκοτίνας. Πηγή στα βράχια με τα κρυστάλλινα νερά. 
7. τζιούνα (η), το αγκαθωτό περίβλημα του κάστανου (κάψα), αλ. γκριτζελίνα (Ήπειρος), ιτ. gridelino, "φύσιξι αέρας κι οι τζιούνις έπισαν καταή". 
8. Τσιόκας λάκκος, ο γνωστός Λακκουτσιόκας, χείμαρρος κοντά στον Αϊ-Λιά. Στον παχύ ήσκιο που σχηματίζουν τα πανύψηλα πλατάνια, ξαποσταίνουμε, καθώς ανεβαίνουμε "απ' ν' ακατνή σ' ν' απαλνή Σκοτίνα".