ΕΜΦΥΛΙΟΣ: Σοφία Μήτσιου-Στύλου

 Ο ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

 

 

 

Η Σοφία Μήτσιου, σύζυγος του Γιάννη Στύλου μου δίνει συνέντευξη στις 17 Αυγούστου του 2003. Η δάθεση είναι θετική και χαρούμενη (όπως συμβαίνει με όλους τους συμπατριώτες (συνομιλητές), τους οποίους ευγνωμόνως ευχαριστώ). Δραματική είναι η περιγραφή της Σοφίας. Αφορά τον τραυματισμό του άντρα της Γιάννη στα χρόνια του Εμφυλίου με συνέπεια τα πολλά οικογενειακά βάσανα.

ΤΟΠΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ: Οι αντάρτις ήρθαν μια βραδυά κι μι χτυπούν μπόρτα, 'π' του παραθύρ'. Είχα τ' Λέγκου τς Χρυσούλας, είχα κι Γκαλούδα. Πάλι 'π' ν' αδιρφή μ'. Μι χτυπούν του τζιάμ, κάνου έτσια: «Τι θέλτι, πιδιά; Δεν έχου τίπουτα. Άλλου απού κρουμμύδια, δεν έχου».

               Ήρθαν, πήραν καναμπόσα κρουμμύδια.

               -Πού είντους ι άντρας σ;

              -Ι άντραζ μ', τραματίσκι. Μι τς αντάρδις τραματίσκι. 'Που νάρκα. Κι είντους στου μισουκουμείου, στ' Λάρσα. Ούδι ξέρου, ούδι πήγα.

Ήταν νύχτα. Ιγώ φουβούμαν να μη μι πάρν τα κουρίτσια.

              Έφυγαν. Πήραν τα κρουμμύδια, έφυγαν.

-Πού τραματίσκι, μι λέν.

          -Στου Γιρτών', λέου 'γώ. Πού ήξιρνα. Οι Καπιταίοι μ' είπαν ότι τραματίσκι. Πιρνάει η Χρυσούλα η Καπέτα, αυτή τ' Μίχου τ' Καραλή, τ' Καπέτα κουρίτσ' κι μι λέ':

      -Τραματίσκι ι Γιάντζ.

      -Πού, αρά. Ιγώ τουν έχου για του μιρουκάματου.

      -Μπα, τραματίσκι.

    Μιτά απού 8-10 μέρις διάβασαν φημιρίδα: "Ι Γιάντζ ι Στύλους τραματίσκι. Ι τάδι σκουτουμένους, ι τάδι τραματζμένους. Κατέφκαν σ' τ' Σαλουνίκ'. Του πουδάρ' ήταν στου γκάλαθου. Τουν έκουψαν του πουδάρ' απού δω ψηλά. 

Κι πέρασα πουλλή τιμουρία ιγώ. Κι τα πιδιά μ' κι 'γώ. Σχουλειό πήγαν στ΄Λιφτουκαρυά. Δάσκαλους καλός, Θουμά Μπίζμπα τουν ήλιγαν.

Φτώχεια μι του καλάμ'.

                                               

ΚΟΙΝΗ: Μια βραδιά έρχονται οι αντάρτες και χτυπούν την πόρτα του σπιτιού μου. Εντωμεταξύ έτυχε να παραβρίσκονται στο σπίτι μου οι ανιψιές μου Ελένη και Καλούδα, παιδιά της αδερφής μου Χρυσούλας (Καλιαμπού). Βγαίνω εγώ στο παράθυρο. Ύστερα βαράνε το τζάμι. Εμφανίζομαι εγώ και τους κάνω νεύμα: «Τι ζητάτε, παιδιά; Εγώ δεν έχω τίποτα. Άλλο από κρεμμύδια, δεν έχω τίποτα άλλο».

     -Πού βρίσκεται ο άντρας σου;

     -Ο άντρας μου τραυματίστηκε. Με τους αντάρτες, από νάρκη και τώρα βρίσκεται στο νοσοκομείο, στη Λάρισα. Λεπτομέρειες δε γνωρίζω. Ούτε τον επισκέφτηκα.

     -Α, όχι. Ήταν νύχτα. Εγώ έτρεμα μήπως μου πάρουν τα κορίτσια.

      Φύγανε. Πήραν τα κρεμμύδια και φύγανε.

      -Σε ποιο μέρος τραυματίστηκε; Μου λένε.

      -Στη Γιρτώνη, τους απαντώ. Πού να ξέρω. Οι Καπεταίοι με πληροφόρησαν ότι τραυματίστηκε. Πέρασε η Χρυσούλα του Καπέτα, γυναίκα του Μίχου Καραλή, κόρη του Καπέτα, και μου λέει:

      -Τραυματίστηκε ο Γιάννης.

      -Πού, μωρέ, εγώ ξέρω ότι είναι στο μεροκάματο.

      -Όχι, τραυματίστηκε.

            Η επέμβαση για κόψιμο του ποδιού έγινε ύστερα από 8-10 μέρες.             

        -Διότι το γεγονός το πληροφορήθηκαν από τις εφημερίδες. «Ο Γιάννης ο Στύλος τραυματίστηκε. Ο τάδε είναι σκοτωμένος, ο τάδε τραυματισμένος. Πήγαν στη Θεσσαλονίκη. Το ποδάρι κόπηκε, πετάχτηκε στον κάλαθο. Το πετάξανε στο πηγάδι. Του κόψανε το πόδι στο μηρό, πολύ ψηλά.

Πάντως πέρασα άσχημες μέρες εγώ. Και τα παιδιά μου και εγώ προσωπικά. Τα παιδιά μου φοίτησαν στο σχολείο της Λεπτοκαρυάς. Είχαν καλό δάσκαλο. Τον λέγανε Θωμά Μπίσμπα.

      Φτώχεια, Γιάννη. Καθώς λένε «φτώχεια με το καλάμι» (καταραμένη).  

 

 

ΑΜΕΣΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ

 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΥΛΟΣ. Του Αθανασίου και Φανιώς Γερομιχαλού.

Αδέρφια: Γιώργος, Θωμάς (Ντανός), Αγλαΐτσα.

 

ΣΟΦΙΑ ΜΗΤΣΙΟΥ. Του Νικολάου και "Λένους τ’ Ντήμ’».

Αδέρφια: Αθανάσιος, Χρυσούλα, Ουρανία, Διονύσης.

 

 

 

Οι γονείς της Σοφίας:

Νικόλαος Μήτσιος και Ελένη (Λένου), 

το γένος Δήμου-Νικολού.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ο δάσκαλος στον Εμφύλιο

 

 

  

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΣΧΙΔΗΣ

 

         ΑΝΤΑΡΤΟΠΛΗΚΤΟΙ της Μόρνας (*). Στις 13 Αυγούστου του 1947 οι κάτοικοι της Μόρνας μετακινούνται αναγκαστικά και η Περίσταση Πιερίας τους δέχεται με συγκίνηση. Στις 4 το απόγευμα το δημοτικό σχολείο Περίστασης γεμίζει από πρόσφυγες. Διευθυντής είναι ο Κωνσταντίνος Μοσχίδης. Γι’ αυτόν τον διευθυντή  διατηρώ τις καλύτερες αναμνήσεις. Σαν ελάχιστο μνημόσυνο καταθέτω μνήμες από αρετές, με τις οποίες ήταν προικισμένος εκείνος ο δάσκαλος. 

 

1. ΓΕΝΙΚΑ. Τη καθαριότητα του σχολείου αναθέτει σε μαθήτριες. Μπροστά του ορθώνονται δυσκολίες: Ως διευθυντής του σχολείου είχε να αντιμετωπίσει μαθητές με δυο διαφορετικές νοοτροπίες: Τα εντόπια παιδιά, μεγάλωναν με νοοτροπία θρακιώτικης προσφυγιάς. Τα άλλα παιδιά, της Μόρνας (και μερικών  άλλων ορεινών περιοχών), ζούσανε την προσφυγιά των Πιερίων. Παράλληλα ο δάσκαλος έβλεπε τους γονείς των παιδιών (ένθεν και ένθεν) να υποφέρουν από τις συνέπειες που προκαλεί μια πρωτόγνωρη προσφυγιά (επίταξη κατοικιών, συναναστροφή, συνήθειες κ. ά).        

    

2. ΣΥΣΣΙΤΙΟ. Την οικογένειά μου φιλοξενούσε το ζευγάρι  Θανάση και Παναγιώτας Κουτσουμπέα. Αρχοντική οικογένεια με τα αξιόλογα παιδιά (Κούλα, Νίκος, Γιάννης, Μαίρη). Το σπίτι του Κουτσουμπέα βρισκότανε απέναντι από τον αυλόγυρο του σχολείου. Ο αείμνηστος διευθυντής αξιοποιεί την περίπτωση και αναθέτει σε μας τις περισσότερες δουλειές του σχολείου:

 

α) η μάνα μου αναλαμβάνει το καζάνι για το γάλα (σκόνη) που χορηγούσε η UNRRA (Οργανισμός Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως των Ηνωμένων Εθνών) και β) εγώ ικανοποιώ την επιθυμία του διευθυντή: Μεταφέρω καθημερινά τα σταφιδόψωμα από τον φούρνο του Σεϊτανίδη Κατερίνης (διαδρομή 6 χλμ πάνε-έλα). Αμοιβή σε μένα ήταν δυο σταφιδόψωμα επιπλέον.

 

 

 

 

3. ΑΥΘΕΝΤΙΑ. α) Τον διέκρινε ήθος προς όλους. Γι’ αυτό και ενέπνεε σεβασμό. β) Γνώριζε να διανέμει ρόλους στο προσωπικό του σχολείου. 

γ) Διατηρούσε ομαλές σχέσεις με συναδέλφους. Στο διάστημα 1947-50 υπηρέτησαν στο σχολείο Περίστασης οι δάσκαλοι Φώτης Μέλιος, Κατίνα Κουζώνη και Ιωάννης Πάπpας. 

δ)  Διαπνέονταν από μεράκι στο μάθημα και πάθος στην καλλιγραφία (αν και του έλειπε το δεξί χέρι).

ΔΑΣΚΑΛΟΙ

Κατίνα Κουζώνη, η δασκάλα κατάλληλη για διοργάνωση εορτών. Ύστερα από 40 χρόνια στη δεκαετία του 1980 τυχαία πέφτει στα χέρια μου έγγραφο συνταξιοδότησης της δασκάλας μου (υπηρετούσα σε σχολείο Θεσσαλονίκης επί της Μοναστηρίου). "Πέταξα" από χαρά και συγκίνηση. Είχα επαφές μέχρι το τέλος της ζωής της (κατοικία στην οδό Χαλκέων). Ήταν μια έκπληξη.

 

 

 

 

 

 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΠΛΗΞΗ: Ύστερα από 70 χρόνια συναντώ τον δάσκαλό μου Ιωάννη Πάππα. Η  φωτογραφία βγήκε στο πανηγύρι του Αγιάννη Σκοτίνας (24 Ιουνίου 2016). 

 

 

 

 

 

 

 

 

---------- 

 

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ: Το 1932 το σχολείο της Περίστασης επιθεωρήθηκε αρμοδίως. Αυτό φαίνεται από το έγγραφο (φωτοτυπία) που ακολουθεί. (Πηγή: δάσκαλος αείμνηστος Νίκος Δάμπλιας).

* ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ: Για να λυθεί η απορία πολλών (πως βρέθηκε ο Καλιαμπός στη Μόρνα;) διευκρινίζω: Η οικογένειά μου βρισκότανε στη Μόρνα από το 1945 (χειροτονία εκεί του παπά Απόστολου Καλιαμπού από τον Μητροπολίτη Κωνσταντίνο Κοϊδάκη). Αντικατέστησε τον  αείμνηστο παπά Χρήστο Τσολάκη, ο οποίος σκοτώθηκε από τους Γερμανούς το 1943.

 

 

 

ΠΡΟΣΩΠΑ: Μαριγούλα Γκόρη-Πινακά (1923-2011)

         

         

           

                 Η θετική ανταπόκριση σε κάποια συνέντευξη σε συγκινεί. Από τη μεριά μου μερικές συνεντεύξεις γίνανε χωρίς μαγνητόφωνο. Εκεί, επιστρατεύεις τη μνήμη και αυτοσχεδιάζεις. Στην περίπτωση αυτή εμπίμπτει και η συνομιλία που είχα με την αείμνηστη Μαριγούλα Γκόρη, σύζυγο του Νικόλα Πινακά.

            Ήταν Αύγουστος (γύρω στα 1980). Η Μαριγούλα μου δίνει συνέντευξη στο καραούλι της «Παναϊάς», όπου βρίσκεται και το σπίτι των Πινακαίων. Με την πρώτη «καλημέρα» βρίσκω ευκαιρία να ρωτήσω: «Μαριγούλα, πες μου δυο λόγια για το σόι σου».  

  

«Ιγώ, Γιάν΄, είμι απ΄τζ Γκουραίοι»

               H Μαριγούλα μίλαγε ασταμάτητα. Την αδικώ και λυπάμαι που δεν έχω τρόπο να καταγράψω την ωραία συνέντευξη, τη χάρη της ντοπιολαλιάς.  Όσο μπορώ αποδίδω, όσα άκουσα, στην ομιλούμενη:             

«Εγώ, Γιάννη, προέρχομαι από την οικογένεια του Γκόρη.  Ήμασταν μια οικογένεια. Συγκεκριμένα είμαι θυγατέρα του Λιόλια-Γιώργου Γκόρη. Παντρεύτηκα τον Νικόλα Πινακά και κατοικούμε σ΄ αυτό το σπίτι που βλέπεις. Στην Άνω Σκοτίνα το σπίτι μας ήταν λίγο παραπάνω από την Εκκλησία, κοντά στο σπίτι της Τσιβώς, Γιάννη Γεργολά. Στην Κάτω Σκοτίνα πέρα, στην περιοχή «Φέσα».   

               Επιπλέον ζήτησα να μου αναφέρει με λεπτομέρεια το συγγενολόι. Στον πίνακα που ακολουθεί προσπάθησα να σημειώσω (συνοπτικά) τη γενεαλογία του οικογενειακού δέντρου του Γκόρη. Τα σημειώνω όπως τα είπε η  Μαριγούλα.

ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΑ  ΓΚΟΡΑΙΩΝ

ΓΕΝΝΗΤΟΡΑΣ.  Από τον πρώτο Γκόρη γεννήθηκαν:

1. Θεοχάρης, 2. Γρηγόρης, 3. Ελενίτσα, 4.Μαρίκα.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ. Από τον Θεοχάρη γεννήθηκαν:

1. Λιόλιας, 2. Αποστόλης, 3. Πουτιός, 4. Βάια, 5. Τρανταφλιά

ΛΙΟΛΙΑΣ (σύζυγος Τασούλα Αθ. Γεργολά). Από τον Λιόλια γεννήθηκαν:

1.     Γενοβέφα (σύζυγος Μίχος Τσιαπάρης),

2.     Μαριγούλα (σύζυγος Νικόλας Πινακάς, 1918-),

3.     Αλέκος (πέθανε 7 ετών),

4.     Θεοχάρης (πέθανε μικρός),

5.     Θανάσης (πέθανε μικρός),

6.     Θεοχάρης (σύζυγος Κατίνα Απ. Μαρνέλα),

7.     Αλέκος (1935-2001), σύζυγος Δήμητρα Ε. Μητού-Καλαμάρα).

 

 

 

ΜΑΡΙΓΟΥΛΑ ΓΚΟΡΗ (σύζυγος Νικόλας Πινακάς), παιδιά τους:

     1.     Ουρανία

     2.     Κατίνα

     3.     Γεωργία, σύζυγος Γιώργος Κουτσιβός

     4.     Τασούλα

     5.     Κωνσταντία

      6.      Σταματία 

       7. Δημήτρης

 

 

         "Στ΄απακιφάλμα" (στο ύψωμα) αριστερά η γειτονιά της Μαριγούλας. 

         Στα δεξιά (στη λάκκα) η "Κεραμίδα". Διακρίνεται στη συνέχεια ο λάκκος

         του Μαρνέλα. Κάτω τα "Μπλιτσιάτκα" οικόπεδα του Βλέτση. 

        Πίσω από τα σπίτια αριστερά κρύβεται η άπλα "τς Παναϊάς" 

        (περιοχή της Παναγιάς). H φωτογραφία τραβήχτηκε από το σπίτι μου 

        στη "Βασίλα".

ΜΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ: Πρέπει να ήταν η Πείνα του ΄41. Με τον Κακάλη-Θεοχάρη Γκόρη (αδερφός της Μαριγούλας) βοσκούσαμε τα γίδια (γράφε «δυο παλιόιδις») κοντά στον Λάκκο Τσιόκα. Στη διασταύρωση προς «Τραντάτκα» υπήρχε μια μεγάλη πέτρα-πλάκα (και υπάρχει και θα υπάρχει). Η διασταύρωση είναι στα δεξιά του δρόμου ανηφορίζοντας προς Λάκκο Τσιόκα. Με τον Θεοχάρη στρώσαμε τα «μεσάλια» (πετσέτες) για φαγητό. O Θεοχάρης σαν μεγαλύτερος με ορμήνευε: « Γιαννάκο, Κάτσι να φάμι. Βγάλι του κουμάντου σ΄ κι ΄γω του κουμάντου μ΄». Ο καθένας είχαμε αυγό «κουλκουτμένου» (ομελέτα), με τραχανά ξηρό «πασπαλζμένου». Ο τραχανάς ήταν τόσο πολύς, που το αυγό χάνονταν μέσα σ΄ αυτόν!

Ζωή…σαν ψέματα! Κι όμως, αληθινή!