έθιμα: αποκριά στη Σκοτίνα

                                                 Η φωτιά στην κορφή της Τσιαγκάλας

Η Τσιαγκάλα

Το αποκριάτικο γιορτάσι στη Σκοτίνα Πιερίας κορυφώνεται με το στήσιμο της Τσιαγκάλας * στο κεντρικότερο σημείο του χωριού, «στουν Αγιώρ» και προαύλιο του σχολείου. Αυτό γίνεται το βράδυ της Τυρινής. Τη βραδιά αυτή όλος ο χώρος  πλημμυρίζει από κόσμο. Οι χωριανοί από όλες τις γειτονιές σπεύδουν με  ενθουσιασμό να πανηγυρίσουν το γεγονός. Από τα ανατολικά ανηφορίζουν οι κάτοικοι της Παραλίας. Από τα δυτικά κατηφορίζουν οι κάτοικοι της «Βασίλας». Από τα βορινά έρχονται όσοι κατοικούν στα «Πλατάνια» και από τα νότια όσοι μένουν στα «Γαβριά».

Για το στήσιμο της Τσιαγκάλας η νεολαία φροντίζει τα της προετοιμασίας. Από το δάσος κόβουν ένα μεγάλο ευθυτενή κορμό πεύκου. Μαζί με τον κορμό κουβαλάνε και κέδρινα κλαδιά. Αυτό γίνεται, συνήθως, την παραμονή της αποκριάς. Τότε κρεμάνε τα κλαδιά, στολίζοντας κατάλληλα την Τσιαγκάλα. Το γλέντι αναλαμβάνουν οι Σύλλογοι της Σκοτίνας (Πνευματική Κίνηση, Σύνδεσμος Εθελοντών, Σύλλογος Γονέων). Αυτοί μεριμνούν για τη διαδικασία της εκδήλωσης. Πρώτο μέλημα είναι η προετοιμασία της ορχήστρας. Στο τραγούδι έχουμε λαϊκή συμμετοχή από καλλίφωνα στόματα του χωριού (όταν τα τραγούδια είναι τοπικά). Εντυπωσιακή είναι η παρουσία των τοπικών χορευτικών τμημάτων με τη  συνδρομή του πολιτιστικού συλλόγου. Εξυπακούεται ότι τα εδέσματα είναι ποικίλα, πλούσια και εύγευστα.

Το αποκορύφωμα ξεκινάει την ώρα που δίνεται φόκος στην κορφή της Τσιαγκάλας. Αυτή αρχίζει να καίγεται. Η φωτιά γίνεται «μπαρμπατζιάνα».** Τα κλαρίνα επιλέγουν το χαβά κι ο χορός ζωηρεύει για καλά. Παλιότερα (στην Άνω Σκοτίνα) ο κόσμος «εξεθείαζε»  τους πρωτεργάτες της Τσιαγκάλας με το ντόπιο τραγούδι:

                        Τσιαγκάλα μ' ποιός, τσιαγκάλα μ' ποιός σι στόλισι

                        κι είσι στουλισμένη τσιαγκάλα μου καημένη.

                        Πρώτους εινί πρώτους εινί ι Γιώρς τ' Χασιώτ'

                        κι δεύτιρους ι Τράντας κι δεύτιρους ι Τράντας.***

                        Η μάνα μου μι στόλισι κι ι δόλιους ι αδιρφός μου.

                        Πέθανι ι Κριάτους πέθανι, ψυχουραγάει ι Τύρους
                        Ταράζ' ι Πράσους την ουρά κι ι κρόμδαρους τα γένεια.

                        Τσουκνίδα που 'ζι συ (πού είσαι συ)

                        να πάρου τη γκουρφή σου

                        να σι κουρφουλουγήσου. . .

Στο ερώτημα «ποιο το βαθύτερο νόημα της Τσιαγκάλας», η απάντηση δίνεται από το όλο τελετουργικό, του οποίου εξωτερικά στοιχεία είναι: φωτιά, χοροί, χαρές, τραγούδι, ξεφάντωμα. Η εσωτερική, όμως, επιθυμία του λαού κρύβεται στην αναζήτηση της «κάθαρσης», τον εξαγνισμό του εσωτερικού κόσμου, της ψυχής. Το άναμμα της φωτιάς καίει τα πάθη, αμαρτίες, κακίες. Συνεκδοχικά, λοιπόν, μετά την αποκριά, είναι χρειαζούμενη η «Καθαρή Δευτέρα» που ξημερώνει.

----------

* ο όρος «τσιαγκάλα» συναντιέται παντού. Στην Ήπειρο αναφέρεται ως τζαμάλα, νυχτερινή αποκριάτικη πυρά που ανάβεται από τα παιδιά στις πλατείες κατά τις Κυριακές της Κρεατινής ή Τυρινής Αποκριάς, «ξύλα για τς Απουκριές, να χουρέψουν κι οι γριές». Τα παιδιά τραγουδούσαν: «'Αηστε παιδιά για ξύλα, στουν καλόν τον λόγγον, κι οι κοπέλες για μανούσια, κι οι νιες για ιτιές, κι οι γριές για βατσνές». Άλλα ονόματα της τσιαγκάλας: αλαγούζα, γκριτζάλα (υψηλή εκ ξύλων πυρά ην ανάπτουσι περί λύχνων αφάς των απόκρεω), μπιμπίνα, πράντζα, κλαδαριά κλπ. Στον Πόντο έχουμε τη λέξη τσιαγκάλια=μεγάλα ξύλα σηκωμένα προς τα πάνω (Ιω. Τσαγκαλίδης, Κατερίνη), τσιαγκάλις=αρμάθες των καλαμπουκιών, «γέμσαν τα κατώια τσιαγκάλις μι καλαμπόκια».

** μπαρμπατζιάνα (η), φωτιά με μεγάλη φλόγα, τουρκ. μπαρμπατζιάν= παλικαράς. Στον Κολινδρό μπουμπούνα=φωτιά, φλόγα, μτφ. το κοκκινωπό πρόσωπο, στη Ρούμελη τζιαραμπίνα=μεγάλη φωτιά.

*** πρόκειται μάλλον για τον Γιώργο Τράντα του Ιωάννου (τζ Γιαννούλινας», θύμα του πολέμου στην Αλβανία.

----------

Σημείωση: Πρέπει έπαινος  στους συλλόγους Σκοτίνας για το ωφέλιμο έργο που επιτελούν. Καταγράφουμε τα πρόσωπα που τους απαρτίζουν:

1. Πνευματική Κίνηση: πρόεδρος Όλγα Στύλου, αντιπρόεδρος Ελένη Πινακά, γραμματέας Απόστολος Μαρνέλας, μέλη Έλενα Πάσχου, Θωμάς Χριστινόπουλος, Αθανάσιος Στύλος.

2. Σύνδεσμος Εθελοντών: πρόεδρος Κώστας Γανωτής, γραμματέας-ταμίας Δημήτριος Μητσιάνης, σύμβουλοι Νικόλαος Τσιαπάρης, Γεώργιος Καραμανόλας.

ΤΜΗΜΑΤΑ Χορευτικού: προπαιδικό, α’ παιδικό, β’ παιδικό, εφήβων, γυναικών, μικτό.

ΔΑΣΚΑΛΟΣ Χορευτικού:  Αθανάσιος Αναγνώστου

---------- 

ΕΙΚΟΝΕΣ

                                           Η Τσιαγκάλα έγινε "μπαρμπατζιάνα" (άναψε ολόκληρη)