ΙΣΤΟΡΙΕΣ: Εργοστάσιο ξυλείας Σκοτεινών

                                                             

          Ο Κώστας Βαστάζος (1926-2019) μου δίνει συνέντευξη στο σπίτι του (Φωτεινά Πιερίας) στις 20.1.2003. Στο χωριό τον ξέρανε ως «ι Κώτσιους ντ Γιαννίκ’», δηλαδή ο Κώστας Βαστάζος του Ιωάννου ή με το παρατσούκλι «ο παπάς», επειδή έψελνε. («έφυγε» στις 2 τρέχοντος). Στη συζήτηση ακούστηκαν πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα  που αναφέρονται στην ιστορία της Μόρνας. Από αυτά επιλέγω αυτό που αφορά  το ξακουστό Εργοστάσιο Ξυλείας Σκοτεινών-Μόρνας.
  

                                                  Η ΑΦΗΓΗΣΗ

1938. Η ΑΡΧΗ

-Το εργοστάσιο ξυλείας ήταν παλιό;      

-Από το 1938-39. Τότε έγινε το εργοστάσιο. Κρατική δαπάνη. Μ’ αυτό παρηγοριούμασταν, βγάζαμε το καθημερινό μεροκάματο.

         -Πώς λέγεται εκείνη η τοποθεσία;

         -Στη βρύση απέναντι. Γιατί εκεί ήταν το νερό που παίρναμε και πίναμε. Το λέμε και "από πέρα", δηλαδή απέναντι από το χωριό.

         Ο πρώτος ο οποίος ίδρυσε το εργοστάσιο -προϊστάμενος αυτός- ήταν κάποιος Θαλασσινός. Στο δασαρχείο Σκοτεινών υπηρέτησαν επάξια σπουδαία ονόματα (Θαλασσινός, Αυγίκος, Ντότσιος, Νταλακιουρίδης (Δαλακιουρίδης), Καρφούλας κ.ά.).

          -Παράλληλα με το εργοστάσιο υπήρχε και ένα οικοδόμημα επάνω, στην άκρη του χωριού. Το λέγανε «Κτίριο». Τι ήταν αυτό.

        -Το κτίριο επάνω ήταν ένα κτίσμα, όπου πηγαίνανε οι οικογένειες των δασολόγων και καθόταν εκεί. Και αυτό κτίστηκε μεταξύ 1938-39. Μαζί με το εργοστάσιο. Και σήμερα έχει την ίδια μορφή.

1942. ΓΕΡΜΑΝΟΙ

-Οι Γερμανοί έθιξαν το εργοστάσιο;

-Την πρώτη εμφάνιση την κάνανε τον Φεβρουάριο του ’42. Οι αντάρτες με επικεφαλής τον καπετάν Στάθη μας ειδοποίησαν για το γεγονός. Μια γυναίκα λέει: «Είδα ότι ήρθαν πολλοί Γερμανοί, ενίσχυση στο εργοστάσιο. Αυτή είναι η Βασίλου τ’ Κώστα. Το '43 στις 17 Δεκέμβρη οι Γερμανοί σκοτώνουν τον παπά Χρήστο Τσολάκη και άλλα άτομα. Επικεφαλής του χωριού ήταν ο Αναστάσιος Πίτσιας. Μετά οι αντάρτες βάλαν φωτιά και κάψανε το εργοστάσιο. Πάντως, ως το 1949 το εργοστάσιο υπολειτουργεί.

1950. ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ

Το ξαναφκιάξανε μετά το '50 που ανεβήκαμε εμείς επάνω. Μετά τον Εμφύλιο λειτουργεί κανονικά.

          -Εννοείς τον επαναπατρισμό. Πότε έγινε;

          -8 Απριλίου του 1950. Και αφού έγινε ο επαναπατρισμός δούλευε ο κόσμος στους δρόμους με το τσαπί και το φκιάρ'. Ύστερα φέρανε τα μηχανήματα και το θέμα έλαβε τέλος. Το '54 άρχισε να δουλεύει πάλι. Δηλαδή γινότανε δρόμοι, υλοτομίες, εγκατάσταση μηχανημάτων και ξαναδούλευε όπως δούλευε πρώτα. Παρήγαγε, επιτοπλείστον, στρωτήρες για τις σιδηροδρομικές γραμμές. Εγώ δούλευα στην κορδέλα και μετά στο δίσκο κορυφών, όπου από 'κει  έκοβα τις διαστάσεις όλων των ξύλων (*) για ό, τι έβγαινε το καθένα. Το καθάριζα και το έβγαζα κανονικότατο.

          -Πόσες ώρες δούλευες.

     -Οχτάωρο. Αλλά, πολλές φορές, επειδή μεταξύ μας αλληλοβοηθούμασταν, δούλευα και 16 ώρες. Με διάλειμμα φαγητού ένα τέταρτο κτλ.

1967. ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Το 1967 το Εργοστάσιο μεταφέρεται στο Λιτόχωρο, με συνέπεια την αύξηση της ανεργίας στους κατοίκους της Μόρνας και όχι μόνο. Μείναμε στο χωριό, χωρίς δουλειά και είπαμε να φύγουμε, με σκοπό να πάρουμε χωράφια στον τόπο του Σανατορίου. Κι έτσ’ εγκατασταθήκαμε εδώ πέρα (20^ο χιλιόμετρο Κατερίνη-Ελασσόνα). Για την ονομασία του νέου χωριού η απόφαση πάρθηκε σύσσωμα. Οι χωριανοί μετά τη θεία Λειτουργία στην εκκλησία του αγίου Νικολάου φώναξαν: «το νέο χωριό θα το ονομάσουμε από Σκοτεινά, Φωτεινά».

----------

* Η ξυλεία της Πιερίας ήταν ανέκαθεν εξαιρετική. Λένε ότι στην κατασκευή της θαλαμηγού του βασιλιά Όθωνα χρησιμοποιήθηκε ξυλεία της Μόρνας.

----------
ΕΙΚΟΝΕΣ

Η σύζυγος του Κώστα Ευαγγελία Καλιαμπού-Βαστάζου (1928-2016).

Οι γονείς του Κώστα Ιωάννης (Γιαννίκς) και Αικατερίνη.

 
Το ποτάμι της Μόρνας "Αίσωνας" (κ. Μαυρονέρι) χωρίζει χωριό και Εργοστάσιο. Δηλαδή α) στη μια πλευρά του ποταμιού υπάρχει η βρύση με το όνομα "Από Πέρα" και το περίφημο Εργοστάσιο Ξυλείας Σκοτεινών, και β) στην απέναντι πλευρά φαντάζει σκαρφαλωμένο το χωριό με τις δυο εκκλησίες, την Αγία Παρασκευή, (Κοιμητήρια) και τον ενοριακό ναό του Αγίου Νικολάου.

Σημείωση: Στο Χοροστάσι (στη Μόρνα το λένε "Χρουστάσ'") η γκάιντα του Κώτσιου άναβε το κέφι στο  χορό.