ΕΘΙΜΑ: Πρωτομαγιά στην Κάτω Σκοτίνα 2022

                                             

 

     

Επάνω διακρίνεται το καραούλι της Παναϊάς,

το μπαλκόνι της Κάτω Σκοτίνας.

         

 

 

         Η κάθε γειτονιά  στην Κάτω Σκοτίνα γιορτάζει την Πρωτομαγιά  πλάι στη βρύση (παντού υπάρχουν βρύσες). Πρώτη δουλειά είναι να βρούνε το  λουλούδι που το λέμε "προυτουμαϊά" (Υπάρχουν παντού άφθονες "προυτουμαϊές". Στο χώρο του οικισμού "Βασίλα". "Πρωτομαγιές" βρίσκουμε στις περιοχές "Παναϊά", 

Πολυχράτκα, Νταμπλιάτκα, Καλιαμπάτκα, Τσιαπαράτκα, Κοκρανάτκα  κλπ.

           Η Χρυσούλα Μήτσιου-Καλιαμπού   (1913-1997) σε σχετική συζήτηση 

(άνοιξη 1980) τονίζει:  

  ΙΔΙΩΜΑ: «Μπρουτουμαϊά προυΐ θέλ' να πάμι ζ τ' Νταλίγκα (βρύση), να πχιούμι τρεις πέτρις. Κι 'γω ήπνα κι η μάνα μ', ούλ', ούλ'. Τρεις πιτρούλις. Όπους είν' η πέτρα γιριά, να είσι κι συ. Τς ήπναμι, τς κατάπναμι. Κι νιρό. Του 'χαμι έτσ' (έθιμο). Έδινάμι μια ιλιά (θάμνος, όχι ελιά) ιδώια στ' μέσ', να μη μας πουνεί η μέσ'. Σα ζώνα. Στου κιφάλ' έφκιανάμι μια προυτουμαϊά. Έφκιανάμι του στιφάν', τρία λουϊού, να τα βάλουμι ζ μπόρτα. Πουρνάρ', κέδρου, σκούπα. Τα κριμνάν ζ μπόρτα καλά, για γκαλή τ'  χρουνιά».

«Ήλιγάμι κι του τραγούδ'»

Ο Μάιος μας έφτασι, εμπρός βήμα ταχύ

και τον  προϋπαντήσαμε παιδιά στην εξοχή.

Φέρτε λουλούδια και χαρές,

λουλούδια και δροσιές.

«Αυτό τ' άκουσα από 'ναν δάσκαλουν από 'φιρνι τα παιδιά στα Καρόπλα. Κι 'γω μκρή. Τα λαγήνια τα στόλζαμι. Μι μπρουτουμαϊά έδινάμι τα λαήνια. Τζ  γκιούμις μι λουλούδια». 

 

ΚΟΙΝΗ: Μόλις ξημέρωνε η Πρωτομαγιά, έπρεπε να πάμε στη βρύση Νταλίγκα. Έπρεπε να πιούμε τρεις πέτρες. Κι εγώ έπινα και η μάνα μου έπινε, όλοι, όλος ο κόσμος. Τρεις μικρές πέτρες. Αυτή η πράξη δηλώνει: όπως είναι η πέτρα δυνατή, έτσι και εσύ, να γίνεις δυνατός και γερός. Τις πίναμε, τις καταπίναμε. Μαζί και νερό. Το είχαμε έτσι, σαν έθιμο. Επίσης δέναμε ένα κλαδί θάμνου ιλιάς εδώ, στη μέση του σώματος. Αυτό δηλώνει: να μην έχουμε πόνο στη μέση. Αυτή την ιλιά την είχαμε σαν ζώνη. Επίσης στο κεφάλι βάζαμε ένα στεφάνι από το φυτό πρωτομαγιά.  Άλλο έθιμο ήταν να βάζουμε στην πόρτα μια σκούπα από ρείκι. Τριών ειδών στεφάνια κάναμε για την πόρτα: Από πουρνάρι, από κέδρο και από σκούπα (ρείκι). Τα κρεμάνε στην πόρτα με προσοχή για "καλή χρονιά".

 Λέγαμε και το σχετικό τραγούδι: "Ο Μάιος μας έφτασι, εμπρός βήμα ταχύ...". Το τραγούδι αυτό το πρωτοάκουσα από έναν δάσκαλο που έφερνε τα παιδιά εκδρομή στα Καρόπλα. Και εγώ ήμουνα μικρή. Τα λαγήνια τα στολίζαμε. Με την Πρωτομαγιά στολίζαμε τα λαγήνια. Τις γκιούμες με λουλούδια. 

 

  Από την "ΠαναΪά" μαζεύτηκε η "προυτουμαϊά" του στεφανιού. Ανέβηκα επιμόνως  σήμερα το πρωϊ για τον επίμαχο σκοπό. Στον τόπο αυτό είδα σωρούς από "προυτουμαϊές". Στρώθηκα "καταή" και μάζεψα όσες "προυτουμαϊές επιθυμούσα.  Η φωτογραφία είναι ερείπιο κελί καλογήρων.

,

ΕΘΙΜΑ: "τ΄ Αϊ- Γιουργιού"

 

 

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ: τα "Πασχαλιόγιουρτα" (μερικά αποσπάσματα από παλιότερες αναφορές).

    Στην Άνω Σκοτίνα  ο χορός -προπολεμικά- στήνονταν στον Πλάτανο (πλατεία). Επίσης η αυλή της Στύλινας συγκέντρωνε πολύ κόσμο και χόρευε "σ΄ τς  ιπίσιμις ημέρις" (σε επίσημες μέρες).  Στην Κάτω Σκοτίνα, -μεταπολεμικά-, ο χορός στήνονταν στον αυλόγυρο του Αγίου Γεωργίου και πανηγυρικά στο εξωκκλήσι «Παναϊά» (την Παρασκευή της Διακαινησίμου).

    Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια πως ο αυλόγυρος του Αγίου Γεωργίου ήταν ένα παχύ δάσος από πανύψηλα δέντρα, καραγάτσια, πουρνάρια, οστριές και πλατάνια.

----------

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το τραγούδι Καταγράφεται όπως ακριβώς ακούγεται στο χωριό (ντοπιολαλιά). 

                                  

Ν’ ήρθαν τα Πα ν’ ήρθαν τα Πασχαλιόγιουρτα,

ν’ήρθαν τα Πασχαλιόγιουρτα κι οι πίσημις οι μέρις,

κι οι πίσιμις οι μέρις...

Να βρέξ’ ι Απρί’ να βρέξ’ ι Απρίλης δυο βρουχές, 

Να βρέξ’ ι Απρίλης δυο βρουχές 

κι ι Μάης να τριτώσει, κι ι Μάης να τριτώσει.

 

 

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: Ναός

 

1^ος ναός παλιός, μονόχωρος(λείπει φωτογραφία ναού). Στη δεκαετία του 1930 γίνεται ενοριακός ναός. Συγκεκριμένα το 1938 αποκτά εφημέριο ιερέα τον παπά Γιάννη Μπιλιάγκα (1897-1973). Η εκκλησία κατεδαφίζεται το 1952.

 

 

2^ος ναός (1952-1999). Στη δεκαετία του 1952 ανεγείρεται τρίκλιτη βασιλική. Κατεδαφίζεται το 1999.

 

 

 

     

 3ος ναός, ο σημερινός

 1999  εγκαίνια.

2013  θυρανοίξια. Ο υπόγειος χώρος του ναού παραδίδεται στη λατρευτική χρήση του κοινού. 

 

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ:  Χορός

Παπάς και πιστοί αντάμα στον χορό. Στην Ορθόδοξη παράδοση εκκλησία και λαός πάνε μαζί. 

Η Εκκλησία εύχεται "υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου". Ο κόσμος περιμένει από τους ιθύνοντες ελπίδα, ειρήνη. Η Εκκλησία απλώνει τα χέρια, όπως ο Χριστός στον Σταυρό (*).

 * "Ήπλωσας τας παλάμας και ήνωσας τα το πριν διεστώτα"  ("Κανόνας" Μ. Παρασκευής). Δηλαδή: άπλωσες τα χέρια πάνω στον Σταυρό και συμφυλίωσες τους ανθρώπους.

 

 

 

Γυναίκες της Σκοτίνας σκορπάνε χαρά χορεύοντας καμαρωτά!

 

 

 

 

Η νεολαία, τα παιδιά μας, δυναμώνουν την ελπίδα για ένα καλύτερο "αύριο".

 

 

 

 

 

 

                                         αφιέρωση

Στον συμπατριώτη μου, όπου κι αν βρίσκεται: (χωριό ή ξενιτιά)!