Εμφύλιος: Δημήτριος Πλεξίδας

Από το αντάρτικο στην Παιδόπολη

Μικρό παιδί, ορφανό από μάνα, ο Μήτσος Α. Πλεξίδας από τη Σκοτίνα Πιερίας συλλαμβάνεται από τους αντάρτες με στόχο το παιδομάζωμα. Τελικά, αγκομαχώντας στα βουνά του Κάτω Ολύμπου, κατέληξε στο σχολείο της Παιδόπολης.

Το καλοκαίρι του 2001 ο αείμνηστος φίλος και συμπατριώτης Μήτσος αφηγείται:

1. αντάρτικο: Με πήραν οι αντάρτες. Εμένα μ’ είχαν για το παιδομάζωμα, να με στείλουν έξω. Ήταν κι άλλ’.

-Τι ηλικία είχες εσύ τότε;

-Δεκατριών χρονών. Είμαι γεννημένος το ‘34. Και ψήναν, ανάβαν φωτιά εκεί κάπου, μέσ’ στα πεύκα και ψήναν κρέατα. Κρέατα είχε αφθονία, αλλά ψωμί δεν είχαν. Σχεδόν ανάλατα. Και ερχόταν ένα αεροπλάνο από τη Λάρισα, το οποίο αυτοί το ονομάζαν “γαλατά”. Κι ερχόταν ένα άλλο και βονβάρδιζε. Αυτό γινόταν σχεδόν τακτικά. Ένα βράδυ με βάλαν σκοπιά, αλλά μαζί μου βάλαν και κάποιο σκοπό σαν συνοδεία. Ήταν κάποιας ηλικίας. Για να μη φύγ’ εκείνος, βάλαν και μένα για παρέα, ας πούμε. Αλλά εγώ με εκείνον τα καταφέραμε και συνεννοηθήκαμε. Μι λέ’: «Φεύγουμι»; -«Από δω δε μπορώ». -«-Θα σε δείξω εγώ».

Ήμασταν μέσ’ στα δέντρα. Πεύκα και έλατα. Νερό πίναμι απ’ την Πατωμέν’. Μι είπαν οι αντάρτις: «άμα δεις τίποτα, έλα να μας φωνάξεις»”.

Συνιννουούμι μι κείνου του πιδί. Πρέπ’ να ήταν απ’ τον Πυργετό ή απ’ τη Ραψιάν’. Μι λέ: «Θα σι δείξω εγώ».

Και πράγματι, όταν βγήκαμε μεταξύ Ραψάνης και Γόνους, μι λέ’:

-Απού δω θα κάνεις κάτω και πας στο Δερλί (Δεριλί-Γόνοι). Είχε φέξ’ (είχε ξημερώσει), ας πούμε, και κατέβηκα.

-Τι ώρα φύγατε.

-Μεσάνυχτα. Μια, δυο, τρεις να ήταν, δεν ξέρω. Απού κεί, κατεβήκαμε κάτω στους Γόνους, αυτός έφυγε για Ραψάν’. Αφού πήγα στους Γόνους, παρουσιάστηκα στο Φρουραρχείο και είπα τα καθέκαστα όλα*. «Έτσι, κι έτσι, κι έτσι, όλα», λεπτομέρειες. Τότε προσφέρθηκε αυτός να με στείλ’ στην Παιδόπολη, στη Λάρισα. Και μου λέει: «Θα σου δώσω ένα χαρτί, να πας στην Παιδόπολη. Έχεις κανένα εκεί»; Πετάζεται ένας, ο μπάρμπα Γιάντζ ο Γκογκολιάς, αδερφός απ’ αυτόν που σκοτώθκι, κι λέ’:

-Ξέρω εγώ άνθρωποι ‘κεί πέρα στη Λάρισα, να το βοηθήσουν το παιδί.

Τουν δίν’ ένα χαρτί.

-Τι έγραφε το χαρτί;

Δεν ήξερα και γράμματα ετότε. Εκεί έμαθα και γράμματα. «Αύριο το πρωί, τάδε ώρα, θα πας στα Τέμπη». Το τρένο ερχόταν ώς τα Τέμπη. Τ’ απόγεμα. «Θα πας εκεί, θα περιμέντζ, θα’ ρθεί το τρένο και θα πας για τη Λάρισα».

Φεύγουμε. Μπροστά από μας ένα κάρο με ανθρώπους που είχαν παιδιά αντάρτες έξω κλπ, ούτως ώστε, αν υπάρχ’ νάρκη, να σκοτωθούν αυτοί. Και πίσω εμείς με άλλο κάρο. Φτάνουμε στους Γόνους. Περιμέναμε καμιά δυο, πέντε ώρες. Ήταν καναδυό βαγόνια μπροστά από τη μηχανή με ελιές φορτωμένα. Κάνα βαγόν’ ή δυο από πίσω με πρόβατα και μετά πιο πίσω ήταν κόσμος. Μπαίνουμε μέσ’ στο τρένο για Λάρισα. Η ώρα ήταν εφτά το βράδ’, τ’ απόγεμα. Σ’ τς Χατζιόμπασ’ (Ευαγγελισμός), μόλις περάσαμε τον Ευαγγελισμό, οι αντάρτις τραβάν με σκοινί τη νάρκα και κόβουν τη μηχανή στη μέσ’.

-Σαμποτάζ.

Κόψαν τη μηχανή στη μέσ’. Λοιπόν, σαλτάρουν όλ’ κάτω. Είχε και στρατό μέσα το τρένο. Εγώ αμέριμνος. Δεν καταλάβαινα τι γένιτι. Ε, μετά από όλους αυτούς, κατέβηκα κι εγώ. Η μηχανή αναποδογύρισε, κόπηκε στη μέσ’. Και βαγόνια με ελιές και τέτοια. Βλέπω καμιά φορά οι μάυδες φέρνουν έναν, που τον είχαν πεθάν’ στο ξύλο. Τον πιάσαν εκεί παραπάνω: «Βρε παιδιά, εγώ είχα τα πρόβατα εδώ παραπάν’». Τέλος πάντων ποιος ήταν και τι ήταν δε γνωρίζω παραπάν’. Τον πήραν στη Λάρισα. Αν ζει ο άνθρωπος ή έφυγε, δεν ξέρω.

Λοιπόν, φτάσαμε στη Λάρισα το πρωί κατά η ώρα 4. ΄Ηρθι η μηχανή άδεια, μας πήρε εμάς. Τέσσερις η ώρα το πρωί απ’ τς εφτά το βράδ’. Εκεί στη Λάρισα στο σταθμό κοντά είχε ένα καφενείο, μας βάλαν μέσα, μας δώσαν γάλα, τσάι.

2. Παιδόπολη. Με παίρ’ ο παππούς ο Κολιός και με πάει στον παπά Θανάσ’ απ’ την Κρανιά. Και λέει:

-Είναι το παιδί τ’ Θανάσ’ τ’ Πλεξίδα. Να τακτοποιηθεί.

Έδειξα το γράμμα εγώ. Και με πήραν στην Παιδόπολη. Πριν με πάρν ακόμα, έμεινα καναδυό βράδια στο χωριό. Είχε απέναντι μια ταβέρνα. Είχε γραμμόφωνο, άκουγα τραγούδια «ένα καράβι απ’ τον Περαία» κι «ο τραυματίας αναστενάζει». Αυτά θυμάμαι.

-Πόσα χρόνια έμεινες στην Παιδόπολη.

-Κάθισα καναδυό χρόνια στην παιδόπολη Λαρίσης, κάνα χρόνο, δυο και στην Παιδόπολη Βόλου, μετά στην παιδόπολη στη Θεσσαλονίκ’. Τα αγόρια όλα της Λαρίσης μετακινηθήκαμε στο Βόλο και τα κορίτσια του Βόλου ήρθαν στη Λάρισα. Στην Παιδόπολη του Βόλου ήμουνα στη φιλαρμονική μουσική και βυζαντινή μουσική, ήμουνα πολύ καλός

-Για ποιο λόγο πήγες στην Παιδόπολη.

-Για προστασία. Σαν ορφανοτροφείο. Υπό την προστασία της αυτού μεγαλειότητος της βασιλίσσης Φρειδερίκης**. Στη Θεσσαλονίκη, στη Γεωργική Σχολή, εκεί που βγαίνουν οι γεωπόν’. Αριστερά είναι η Γεωργική σχολή και δεξιά ήμασταν εμείς, όπως πηγαίνουμε προς το αεροδρόμιο. Μέσ στο Πανεπιστήμιο παίζαμε μπάλα. Στη Γεωργική σχολή παρασύρθηκα, όταν άκουσα μηχανήματα, τραχτέρ κι τέτοια. Παρασύρθηκα και πράγματι ζημείωσα***.

----------

* «οι λιποταξίες πρέπει να αποτέλεσαν το ένα τρίτο των συνολικών απωλειών του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας». Οι λιποταξίες γίνονταν όλες τις ώρες, αλλά ιδιαίτερα κατά τη σκοπιά και τις νυκτερινές πορείες, (Σ. Καλύβας-Ν. Μαραντζίδης Εμφύλια Πάθη» σελ.490)

** «στην προσπάθεια σωτηρίας των παιδιών από τη βίαιη μετακίνηση στις λαϊκές δημοκρατίες, το καλοκαίρι του 1947 ιδρύθηκε το Βασιλικό Ίδρυμα Προνοίας και μέσα σε λίγο καιρό, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα της βασίλισσας Φρειδερίκης, δημιουργήθηκαν 58 εστίες για τα παιδιά, «για να τα πάρουν προτού τα πάρουν οι κομμουνιστές». Στην πραγματικότητα, τα ιδρύματα της βασίλισσας κινητοποιήθηκαν στις αρχές του 1948, δηλαδή την περίοδο που ξεκίνησε η μετακίνηση των παιδιών εκτός Ελλάδας» (όπως παραπάνω σελ.444).

*** τον Μήτσο Πλεξίδα τον γνώρισα από κοντά. Καημός του ήταν να μάθει γράμματα. Δεν του άρεσε η γεωργία, γι’ αυτό προτίμησε την ξενιτιά, τη Γερμανία. Με την επάνοδό του στην Ελλάδα, η πατρίδα του η Σκοτίνα τον εκλέγει πρόεδρο της Κοινότητας (1979-1983).

----------

Σημείωση: Στο βιβλίο του «ιστορία της νεότερης Ελλάδας», β’ τόμος, σελίδα 163, ο Δημήτριος Θ. Καραμήτσος σημειώνει: «Η βασίλισσα Φρειδερίκη αναμείχθηκε ενεργά και συνέβαλε στην οργάνωση 53 παιδοπόλεων…Η ομαδική ζωή στις παιδοπόλεις που εξασφάλιζαν την υγεία, τη διατροφή, την ένδυση, τη μόρφωση και την ασφάλεια των παιδιών, είχε και άλλα καλά: πολύ παιχνίδι, συντροφικότητα, κοινωνικοποίηση και φιλίες…Από τις 53 παιδοπόλεις, οι 23 λειτούργησαν στην Αθήνα, 12 στη Θεσσαλονίκη, 3 στα Γιάννενα, 2 στη Λαμία και από μία στην Καβάλα, Αγρίνιο, Βόλο, Λάρισα και Πάτρα. Στα νησιά υπήρχαν 3 στη Ρόδο, 2 στη Σάμο, και από μία σε Μυτιλήνη, Τήνο και Κέρκυρα».

----------

Υποσημείωση: για την προέλευση της ονομασίας του επώνυμου "Πλεξίδας" ο Κωνσταντίνος Δ. ΝΤίνας "Κοζανίτικα επώνυμα" σελίδα 217 τονίζει: "το επώνυμο Πλεξίδας συνεκδοχικά πλέγμα από σκόρδα ή κρεμμύδια"

Άμεσοι συγγενείς οικογένειας Πλεξίδα

ΠΛΕΞΙΔΑΣ ΝΑΣΙΟΣ, σύζυγος Ελένη (Ντιμόπλινα), κόρη παπά Θανάση από Κρανιά.

Παιδιά:

Α. Δημήτρης (+1949), σ. Ευανθία Γερομιχαλού

Παιδιά:

1. Αθανάσιος, σ. α) Τασιούλου Βαγγελάκου, β) Καλούδα Αγγέλη

Τέκνα με Τασούλα:

α. Μήτσιος (1934-2009), σ. Ελευθερία Σακελλάρη

β. Νικόλας, σ. Κούλα Α. Τράντα

γ. Αθηνά, σ. Χρήστος Μάνος

δ. Φωτεινή. σ. Κεχαγιάς Ιωάννης

ε. Ελένη, σ. Ηρακλής Γεργολάς

Τέκνα με Καλούδα:

α. Γρηγόρης, σ. Φωτεινή Αθ. Μαρνέλα

β. Γιώργος, (1944-2009), σ. Φανή Θ. Στύλου

----------

Σημείωση: Η Καλούδα με τον Τάσο Οικονόμου (θύμα Αλβανίας) γέννησε τον Νικόλα, ο οποίος πέθανε σε ηλικία 12 χρονών.

2. Διονύσης, (1911-2006), σ. ΄Ολγα Κοτσιβού-Γιργούλινα

Παιδιά:

α. Τάκης, σ. Τούλα Αθ. Καρκαφίρη

β. Γιώργος, Κατίνα Ν. Τράντα

γ. Ευανθία, σ. Δημ. Σκάγιας

δ. Ελενίτσα, σ. Γ. Αδαμίδης

3. Λένου, σ. Γιώργος Οικονόμου

4. ΄Ολγα, σ. Διονύσης Συντριβάνης

5. Πηνέλου σ. Θεόδωρος Παπαζιώγας

Β. Αννούλα, σ. Γιαννούλς Γκριμούρας.

Γ. Μαρία, σ. Μιχάλης Πολυχρός-Μητσιάνης.

Δ. Πηνέλου, σ. ΒΑσίλης Δάμπλιας-Κουλιός

Ε (;) σ. Αντριάς Κοτσιβός

----------
ΕΙΚΟΝΕΣ

Ο Μήτσος με τη σύζυγό του Ελευθερία
(το γένος Σακελλάρη)

Θανάσης Πλεξίδας (πατέρας του Μήτσου)

Πλεξίδας Διονύσιος του Δημητρίου και της Ευανθίας

και η σύζυγός του Όλγα Κοτσιβού

νιόγαμπρα
α.

                                                Δημήτριος Πλεξίδας του Διονυσίου
                                        με τη σύζυγό του Τούλα Καρκαφίρη-Τσιούρβα

      β.