(βλέπε: Ιω. Α. Καλιαμπού, «Λαϊκή παράδοση στον Κάτω
Όλυμπο, Η ΣΚΟΤΙΝΑ»,
«Κώδικας» Θεσσαλονίκη, 2007, σελ. 29-45).
«Κώδικας» Θεσσαλονίκη, 2007, σελ. 29-45).
α. Τα πρώτα χρόνια.
Τελούμε
μικρό μνημόσυνο μιας μεγάλης μορφής με όσα σημειώνουμε σε τούτη τη στήλη. Πρόκειται
για μια μορφή πνευματική, που φέρει το όνομα: ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ, πατριάρχης
Αλεξανδρείας, από τη Σκοτίνα του κάτω Ολύμπου. Άγνωστη στους πολλούς η
φυσιογνωμία αυτή. Ό,τι, άλλωστε, γίνεται με τις αξίες. Άλλο που μας φαίνεται
παράδοξο. Μεγάλα αναστήματα κι αφάνεια πάνε μαζί. Επί του παρόντος,
λεπτομέρειες δε μπορούμε να διατυπώσουμε. Όμως, μια σύντομη βιογραφία του
αειμνήστου Καλλινίκου, μας είναι άκρως επιβεβλημένη. Ακολουθούμε την πορεία
-περίληψη- του γ΄ τεύχους "Καλλίνικος και "Καλλίνικος" της
γενικής μας σειράς "Λαϊκή παράδοση στον κάτω Όλυμπο" 2004.
1800. Γέννηση
του πατριάρχη Καλλίνικου, κατά κόσμον Κωνσταντίνου Κυπαρίσση, στη Σκοτίνα του
κάτω Ολύμπου, "τότε του καζά Κατερίνης" *
----------
* «Η
δημιουργία του καζά Αικατερίνης πρέπει να τοποθετηθεί μετά το 1878. Μέχρι τότε
η περιοχή υπήγετο διοικητικά στον καζά Βεροίας…τούτο καθίσταται πιο πειστικό
από έγγραφο που υπάρχει στο αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών (ΑΥΕ φ. 5/1 [1882]
έγγραφο 1545) στο οποίο περιλαμβάνεται μία αναφορά του διοικητικού συμβουλίου
του Σαντζακίου Θεσσαλονίκης προς την Υψηλή Πύλη, με την οποία προτείνονταν η
σύσταση των καζάδων Γευγελής και Αικατερίνης» (επμ, σ. 334). Για το Σαντζάκι
Θεσσαλονίκης και τον Καζά (υποδιοίκηση)
Αικατερίνης, βλέπε σχετικό χάρτη προ των βαλκανικών πολέμων (επμ., σ.387).
1808. Νεαρός
επιλέγει τη μοναχική ζωή. Έρχεται κοντά στη θεια του, καλογριά στο μοναστήρι,
επαρχίας Ελασσόνας.1 Στη συνέχεια κατατάσσεται στην αδελφότητα της
Μονής Ολυμπιώτισσας. Οι μοναχοί είδαν, φαίνεται, το μεγάλο του ζήλο να
σπουδάσει τα ιερά γράμματα. Γι’ αυτό και τον στέλνουν σε ελληνικό σχολείο στην
Τσαριτσάνη, όπου δίδασκε ο μέγας θεολόγος Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ
Οικονόμων. 2
----------
1. Δεν
αποκλείεται η παιδική ηλικία του Καλλίνικου να σχετίζεται με αλλεπάλληλες
επισκέψεις στα κοντινά μοναστήρια Κανάλων (Γενέσιο Θεοτόκου) και Σπαρμού (Αγία
Τριάδα).
2. «Η προφορική παράδοση της περιοχής
Σκοτίνας και ο Ευάγ. Κλεομβρότου (Καλλίνικος ό.π. 5) αναφέρουν ότι ο Καλλίνικος
κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στη Σχολή Τσαρίτσανης είχε διδάσκαλο τον
περίφημο Κωνσταντίνο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων. Γεγονός που δεν πρέπει να
αληθεύει, εφόσον είναι γνωστό ότι ο Κωνσταντίνος συνελήφθη το 1806 και
φυλακίστηκε στα Ιωάννινα από τον Αλή Πασά ως ύποπτος για συμμετοχή στην
επανάσταση του παπά Ευθύμιου Βλαχάβα. Όταν απελευθερώθηκε, μετά από δωροδοκία
των δεσμοφυλάκων, επέστρεψε για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα στην Τσαρίτσανη.
Πληροφορούμενος, όμως, ότι κινδύνευε εκ νέου να συλληφθεί από τον Αλή Πασά,
κατέφυγε στην περιοχή των Σερρών, στην Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου (1808).
Έκτοτε δεν επέστρεψε στην Τσαρίτσανη. (Βλ. Αθ. Γερομιχαλού, Κωνσταντίνος
Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, Α.Π.Θ. (τόμ. Β), Θεσσαλονίκη 1958, σ. 3-4).
Έχοντας λοιπόν υπόψη ότι ο Καλλίνικος κατά την παραπάνω χρονική περίοδο
ήταν μικρός στην ηλικία (μεταξύ 6 και 8 ετών) και ότι φοίτησε στη Σχολή
Τσαρίτσανης, ενώ ήταν μοναχός, θεωρούμε απίθανο να εκάρη μοναχός τόσο νέος.
Κατά συνέπεια δεν είναι δυνατόν να παρακολούθησε τα μαθήματα του Κωνσταντίνου
Οικονόμου. Είναι πολύ πιθανόν να είχε διδασκάλους του τους διαδόχους του
Κωνσταντίνου, δηλαδή τον ιερέα Σωτήριο του Στάικου και το Διονύσιο ιεροδιάκονο
(1813-1825). Βλ. Ματθ. Παρανίκα, Σχεδίασμα, ό.π. σ. 85.» (βδκ, επμ, σ. 297-298
).
1810. «Δέκα ετών
ο Καλλίνικος εγκατεστάθη εις το μοναστήριον της Ολυμπιωτίσσης-Θεσσαλίας και επί
είκοσι συναπτά έτη εμελέτα, είτε μόνος είτε ακούων μαθήματα εις την
Τσαρίτσανη...» (βκα, σ. 11)
1820.
Τελειώνει τις σπουδές του στην Τσαριτσάνη και επιστρέφει στο μοναστήρι.
Χειροτονείται διάκονος.
β. η δράση του (περίληψη).
1825.
Χειροτονείται ιερομόναχος.
1830.
Στέλνεται στις Σέρρες "ίνα παραλάβη παρά του εκεί αποθανόντος μοναχού
περιουσίαν ανήκουσαν εις την μονήν". Εκεί τον γνωρίζει ο Μητροπολίτης
Σερρών Πορφύριος και «όταν είδεν ούτος την μόρφωσιν και το καλλίμορφον του
Καλλινίκου, αμέσως του επρότεινε να μείνη εκεί ώς Πρωτοσύγγελλος της
Μητροπόλεως. «Εάν με αφήνη το μοναστήρι, μένω», είπεν ο Καλλίνικος» (βκα, σ.
11).
1831. Ο
Πορφύριος μετατίθεται στη Μυτιλήνη. Μαζί του παίρνει και τον Καλλίνικο, ως
πρωτοσύγγελλό του.
1832.
Προσκαλείται στην υπηρεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
1840.
Προάγεται σε Μέγα Πρωτοσύγγελλο του Οικουμενικού Θρόνου.
1843. Τον
Αύγουστο χειροτονείται Μητροπολίτης Μυτιλήνης από τον Πατριάρχη Γερμανό
Δ'. Διαδέχεται τον παραιτηθέντα Μελέτιο.
1844. 20
Φλεβάρη. Επικυρώνεται από τον Μητροπολίτη Μυτιλήνης Καλλίνικο σχετική πράξη
κληρικών για ιδιόκτητα στασίδια στους ναούς. Ειδικότερα τα γυναικεία στασίδια
χωρίζονται σε 4 τάξεις: α΄ τάξη = χίλια γρόσια έκαστον, β΄ τάξη = πεντακόσια
γρόσια, γ΄ τάξη= τριακόσια γρόσια και δ΄ τάξη εκατόν πενήντα γρόσια. Αναφέρεται
στη συνέχεια ο τρόπος κληρονομιάς ή πώλησης αυτών (βλ. αρχείο σελ.31).
1844. 20 Μαΐου.
Ώς Μητροπολίτης εξαποστέλλει ποιμαντορική εγκύκλιο με την ευκαιρία της έλευσης
του Σουλτάνου στη Μυτιλήνη. Ανάμεσα στα άλλα στην εγκύκλιο τονίζονται:
«Οσιώτατοι ιερομόναχοι κτλ...Μολονότι είμεθα πεπεισμένοι, ότι εις την επ’
αισίοις έλευσιν του Κραταιοτάτου και ευσπλαχνικωτάτου ημών Βασιλέως, όλος ο
λαός θέλει φυλάξει άκραν ευταξίαν και κοσμίαν διαγωγήν εις όλον το διάστημα των
χαρμοσύνων τούτων ημερών και προ πάντων εις τον καιρόν της υποδοχής, η οποία
πρέπει να γένη με όλην την οφειλομένην προσοχήν και ευλάβειαν...ακολούθως δε
εις όλον το διάστημα των ημερών, καθ ας θέλει ευδοκήσει το Κράτος του να διασκεδάση
ενταύθα, κανείς να μή τολμήσει και φανή μεθυσμένος, ή να πράξη άλλην τινά
αταξίαν, ή να δώση την παραμικράν αιτίαν δυσαρεσκείας...Ούτω ποιήσατε ώς τέκνα
ευπειθή και φιλήσυχα,...».
1844. 8 Ιουνίου.
Προβαίνει στη διάλυση του αρραβώνα κάποιου Στρατή Φατζή και της θυγατέρας του
Κυριάκου Τσάννου από το χωριό Λισβόριο
της Λέσβου. Ο λόγος της διάλυσης του αρραβώνα είναι γιατί ο γαμπρός «δεν είναι
ικανός ήδη να την στεφανωθεί, διότι ούτε χρηματικήν κατάστασιν έχει, ούτε κανέν
επάγγελμα ή τέχνην μετέρχεται προς πορισμόν των αναγκαίων, αλλά περιφερόμενος
τήδε κακείσε άεργος, διέρχεται ματαίως τον καιρόν του και περιπίπτει και εις
παρεκτροπάς αξιοποίνους».
1846. Μάρτιος.
Στέλνει εγκύκλιο προς τους χριστιανούς της Σκοπέλου και Γέρας Μυτιλήνης για
κατάργηση διαφόρων απαράδεκτων συνηθειών του λαού στους αρραβώνες, γάμους,
βαπτίσεις, χαιρετισμούς (μαντήλια, τσιμπέρια, λουτρά, έπιπλα, χειροφιλήματα,
αρνί του Πάσχα, δώρα, μπεσλίκια, σκουλαρίκια, φούστες, σελιμιέδες, βραχιόλια,
αναβόλια, τζορβάδες, μπαξίσια κλπ.).
1846. Την 1η
Δεκεμβρίου στέλνει γράμμα "προς τους ιερείς τους ψάλλοντας εις Πολιχνίτον,
τους τιμιωτάτους προεστώτας και προκρίτους και επιτρόπους της Ιεράς Εκκλησίας
Πολιχνίτου διά την τροποποίησιν της Νομοθεσίας περί των αρραβώνων και
προικοδοτήσεων (βλ. ιγκ, σ. 4 εξ.).
1850. Στις 5
Αυγούστου στέλνεται αυτόγραφη εγκύκλιος του Μητροπολίτη Καλλίνικου προς τους
χριστιανούς του Πλωμαρίου. Σ' αυτήν ορίζεται ότι, σε περίπτωση τέλεσης
αρραβώνα, πρέπει να "παρευρίσκηται εις των ιερέων και εις των οικοκυραίων
ή εν ελλείψει ιερέως να παρευρίσκωνται δύο οικοκυραίοι αφεύκτως, ενώπιον των
οποίων να γίνεται και έγγραφον, εις το οποίον να γράφωνται τα προικισθησόμενα,
άτινα θέλουν είσθαι εν οσπήτιον και ό,τι άλλο ήθελον μείνει σύμφωνα τα
συμβαλλόμενα μέλη".
1851. 12 Οκτώβρη.
Γράμμα προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη για την καθυστέρηση "της αποτίσεως
του προσωπικού φόρου, του οποίου την είσπραξιν το Υψηλό Δουβλέτι ανέθετο ήδη
εις την φροντίδα του Αρχιερέως και των προϊσταμένων προς απαλλαγήν καταχρήσεων
και πλειοτέραν ευκολίαν των ραγιάδων...". Στο γράμμα αυτό γίνεται λόγος
για την "αμνημόνευτον ξήρανσιν των ελαιοδένδρων, ήτις συνέβη προ δύο ετών,
ως και δι άλλα δυστυχήματα αλλεπαλλήλως επισυμβάντα", που, εξ αιτίας τους
ήρθε στον τόπο μεγάλη φτώχεια και ανέχεια.
1852. 29 Ιουνίου.
Θέτει σε εφαρμογή νομοθεσία περί αρραβώνων.
1853. Μάρτιος.
Προάγεται και μετατίθεται στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης *. Διαδέχεται τον
αποβιώσαντα Ιερώνυμο. Η αρχιερατεία του στη Θεσσαλονίκη είναι πενταετής.
----------
* Επί
Καλλινίκου, ώς υπερτίμου και εξάρχου πάσης Θετταλίας, η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
έχει οχτώ επισκόπους: « α) τον Κίτρους κ. Θεόκλητον, β) τον Καμπανίας κ.
Ιερόθεον,γ) τον Πλαταμώνος κ. Ιερεμίαν, δ) τον Σερβίων και Κοζάνης κ. Ευγένιον,
ε) τον Πολυανής και Βαρδαριωτών κ. Μελέτιον, στ) τον Πέτρας κ. Αγαθάγγελον, ζ)
τον Αρδαμερίου κ. Ιγνάτιον, η) τον Ιερισσού και Αγίου Όρους κ. Ιωαννίκιον»
(βδκ, επμ, σ. 301).
1858. 2
Ιανουαρίου. Εκλέγεται πατριάρχης Αλεξανδρείας.
«Αναδεικνύεται πατριάρχης από την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου και τον
Οικουμενικό Πατριάρχη Κύριλλο Ζ’, όταν πέθανε ο Ιερόθεος».
1859. Έρχεται
στην Κωνσταντινούπολη για να τακτοποιήσει θέματα του θρόνου του. Εντωμεταξύ προσβάλλεται η υγεία του από το
κλίμα της Αιγύπτου. Αφήνει τη
διακυβέρνηση του θρόνου στο Γενικό Επίτροπο αρχιμανδρίτη Ευγένιο
Ξηροποταμιανό Έκτοτε, φαίνεται,
παρέμεινε «εν Κωνσταντινουπόλει μη δυνηθείς να επανακάμψη δια λόγους υγείας εις
την έδραν του». Στις 18 Σεπτεμβρίου
παμψηφεί αποφασίζεται να μετάσχη των εργασιών εθνοσυνελεύσεως αυτοπροσώπως ο
Καλλίνικος στην Κωνσταντινούπολη.
1860. «Ο
Καλλίνικος ήταν μεταξύ των ένδεκα υποψηφίων για το αξίωμα του Οικουμενικού
Πατριάρχου. Στην δεύτερη, μάλιστα, ψηφοφορία της Γενικής Εκλογικής Συνελεύσεως
επρώτευσε λαμβάνοντας 48 ψήφους. Ακολούθησαν ο μητροπολίτης Κυζίκου Ιωακείμ με
37 ψήφους και ο πρώην Κωνσταντινουπόλεως Άνθιμος ΣΤ΄ (1845-1848 και 1853-1855)
με 35. Στην τελική, όμως ψηφοφορία της
Ιεράς Πατριαρχικής Συνόδου, οικουμενικός Πατριάρχης εξελέγη ο μητροπολίτης
Κυζίκου Ιωακείμ…» (βδκ, επμ, 306).
1861. 24
Μαΐου. Παραιτείται από τον πατριαρχικό θρόνο Αλεξανδρείας.
1861. 1
Σεπτέμβρη. Επισκέπτεται την Ολυμπιώτισσα.
Σε δική του έκθεση διαβάζουμε:
“Καλλίνικος Πατριάρχης Αλεξανδρείας ιδία χειρί
σημειώ τα επόμενα: Μετά παρέλευσιν
τριάκοντα και δύο περίπου ενιαυτών αφ ου εκ της
ιεράς ταύτης Μονής ανεχώρησα, μόλις επεσκέφθην αυτήν ήδη κατά τον
Σεπτέμβριον του 1861: και εχάρην μεν διότι ζήσας επανείδον το ευαγές και
γεραρόν τούτο σκήνωμα, εν ω εκ νεαράς ηλικίας εθέμην την μετάνοιαν
και...απεμακρύνθην κατ’ εποχήν λίαν χαλαιπήν, ήλγησα δε την καρδίαν και
εδάκρυσα, μή ευρών εν τοις ζώσιν ουδένα των πατέρων και συναδελφών εκείνων των
ομηλίκων μου και πρεσβυτέρων, ους αναχωρών είχον αφίσει μονάζοντας εν
αυτώ. Διό και εν κατανύξει και εν καρδία
συντετριμμένη προσπεσών τω εδάφει του ιερού ναού, και κατασπασθείς την αγίαν
και θαυματουργόν εικόνα της Θεομήτορος, της Κυρίας και προστάτιδος του οίκου
τούτου, εύρον παραμυθίαν τινά εις το άλγος μου.
Τελέσας δε εν Κυριακή ημέρα την θείαν μυσταγωγίαν, έχων συλλειτουργούς
τον τε άγιον Ελασσώνος κυρ Ιγνάτιον και τον άγιον Πέτρας κυρ Αγαθάγγελον,
εμνημόνευσα αυτών και δεήθην υπέρ αναπαύσως των μακαρίων ψυχών αυτών, ως και
απάντων των απ’ αρχής εν τη Μονή ταύτη το ζην αναμετρησάντων, γονυπετήσας και
επί των τάφων αυτών, και συγχωρητικάς της εκκλησίας ευχάς αναγνώσας μετά των
συλλειτουργών μου, και ο θεός συγχωρήσει αυτοίς. Αναδιφήσας δε ακολούθως τα αρχεία της Μονής,
ανέγνων μεταξύ των φυλασσομένων εν αυτών εγγράφων χρυσόβουλον του Βασιλέως
Ανδρονίκου του Παλαιολόγου, εν τω πρωτοτύπω μεν δυσαναγνώστως, εν αντιγράφω δε
επισήμως μεμαρτυρημένω, καθαρώς και ευλήπτως, φέρον χρονολογίαν από κτίσεως
6844: ήτοι σωτήριον έτος 1336: και διαλαμβάνον τους τίτλους της Μονής και περί
τινων αυτής κτημάτων, ανυπάρκτων την σήμερον... Είδον προς τούτοις εν τοις
τηρουμένοις Οθωμανικοίς εγγράφοις και κάτι Σουλτανικόν αρχαίον, φέρον
χρονολογίαν της Εγείρας 825 και προσκολλημένον εις πράσινον ατλάζι...” (υπογράμμιση
δική μας).
1861. 14
Σεπτέμβρη. Αναχωρεί από το μοναστήρι (ημέρα Πέμπτη).
1863. 10
Σεπτέμβρη. Η Δημογεροντία της Μυτιλήνης με ψήφισμα ονομάζει τον Καλλίνικο
Αρχιέφορον των Σχολείων και Νοσοκομείου της Μυτιλήνης.
1864.
Αναλαμβάνει την προεδρία της νέας Εφορίας επί της οικοδομής μεγάλου και
περικαλούς ναού εν Μυτιλήνη.
1870.
Μάρτιος. Επισκέπτεται τα Ιεροσόλυμα.
1874. Συγκροτείται
επιτροπή μελέτης για την κατάργηση «συμβαινόντων ατόπων εθίμων» στους
αρραβώνες, γάμους, βαπτίσια και πολυτέλεια γυναικείων φορεμάτων.
1878. Γράμμα
πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου προς Καλλίνικον για το χρέος της Μονής
αγίου Διονυσίου προς το σχολείο της Σκοτίνας.
1888. 18
Φλεβάρη. Από τη Μυτιλήνη ο Καλλίνικος στέλνει ευχαριστήρια επιστολή προς τον
εξοχότατο (σουλτάνο) για την απονομή σ’ αυτόν σύνταξης. Για την πράξη αυτή του
σουλτάνου «εν τω μητροπολιτικώ ναώ ετέλεσε πάνδημον δοξολογίαν υπέρ της Α.Μ.
του τρισεβάστου Άνακτος επί τη προς αυτόν απονεμηθείση βασιλική χάριτι και
ευνοία».
1888. 18
Φλεβάρη. Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως με επιστολή προς τον Καλλίνικο
(πιθανώς να βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη) εκφράζει τη χαρά του για την
«απονεμηθείσαν αυτώ σύνταξιν από μέρους του Σουλτάνου και λέγει ότι «ουδεμία
αμφιβολία υπάρχει ότι εχάρη και η αγάπη σου, διότι Αύτη ευθύς εξ αρχής του
ζητήματος τοσούτον θερμώς ηύχετο και επόθει μίαν τοιαύτην λύσιν, ώστε και Καλλινικωτέρα
ην του Καλλινίκου...». Το τέλος της επιστολής επισφραγίζεται με τον εξής
χαιρετισμόν: «Τη γηραιά του γηραιού τας γηραιάς προσρήσεις» (υπογράμμιση
του γράφοντος).
1889. 2
Απριλίου. Υπογράφεται η διαθήκη του: «Ο Πατριάρχης πρώην Αλεξανδρείας Καλλίνικος
ιδία χειρί άγραψα, υπέγραψα και ασφράγισα» (εκλ, σ. 39).
1889. 27
Μαΐου. Προαισθανθείς το τέλος παραδίδει τη διαθήκη στον τότε μητροπολίτη
Κωνσταντίνο Βαλιάδη, τον μετέπειτα Οικουμενικό πατριάρχη.
1889. 12
προς 13 Ιουλίου, μεσάνυχτα «ο
γηραιός Πατριάρχης παρέδωκεν εν πάση γαλήνη την ψυχήν του” (υπογράμμιση
του γράφοντος).
1889. 14
Ιουλίου. Μεγαλοπρεπής κηδεία παρουσία όλων των αρχών
----------
Σημείωση:
-Στον τάφο του Καλλινίκου, «εις Ιεράν Μητρόπολιν Μυτιλήνης» αναγράφεται:
ΩΔΕ ΚΕΙΤΑΙ
ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ, ΠΑΠΑΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ (ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΑΠΟ 1842
– 53), ΚΕΚΟΙΜΗΤΑΙ ΕΝ ΚΥΡΙΩ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1889.
-Σε άλλο ειδικό χώρο της Μητρόπολης υπάρχει προτομή, όπου αναγράφονται
τα εξής:
«ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ, ΕΚ ΣΚΟΤΙΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, 1842 – 1853.
Εφησύχασεν εν Μυτιλήνη ώς πρώην
πατριάρχης Αλεξανδρείας 29 έτη εκδημήσας προς Κύριον 1889».
-Στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό μουσείο
Μυτιλήνης υπάρχουν 3 ράβδοι του πατριάρχη.
-Στη μονή Υψηλού, η οποία βρίσκεται
κοντά στο Σιγρί βρίσκονται τα ιερά άμφια (επίσημη στολή) του Καλλινίκου και η
μίτρα του. Η στολή είναι χρυσοκέντητη, όπως και τα εξαρτήματά της και η μίτρα
με πολύτιμους λίθους. *
----------
* Τις
παραπάνω πληροφορίες μας έδωσε η Φιλιώ Απ. Δάμπλια.
γ. Ναός και Σχολείο της Σκοτίνας.
1856. Με δικά
του έξοδα, ο Καλλίνικος κτίζει το σχολείο της άνω Σκοτίνας, «όταν ήταν
μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, δωρίζοντας το ποσό των 300 οθωμανικών λιρών. Από
τους τόκους των χρημάτων αυτών θα μισθοδοτούνταν οι διδάσκαλοι και θα
καλύπτονταν τα λοιπά λειτουργικά έξοδά του. Για μεγαλύτερη ασφάλεια παρέδωσε τα
χρήματα στην Ιερά Μονή του Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω». (βδκ, επμ, σ. 309).
1861. Αύγουστος.
Επισκέπτεται τη Σκοτίνα να δει τους συγγενείς του.
1861. 13
Αυγούστου. Επιτροπή κατοίκων της Ραψάνης με επιστολή παρακαλεί τον Καλλίνικο
«να επισκεφθή και να ευλογήση μετά την από της γενεθλίου γης (της Σκοτίνης) αναχώρησιν και την Κωμόπολιν της Ραψάνης». Η
ενέργεια αυτή δηλώνει, πως ο Καλλίνικος απολάμβανε εμπιστοσύνης και εκτίμησης
από τα χωριά του κάτω Ολύμπου. Πληροφορήθηκαν οι Ραψανιώτες, εν προκειμένω, ότι
ο πατριάρχης θα ‘ρθεί στη Σκοτίνα. Να, λοιπόν, μια ευκαιρία, να περάσει κι απ’
το χωριό τους. Να τους ευλογήσει.
1861. 23
Σεπτέμβρη. Επιστολή απαντητική προς τον δάσκαλο Σκοτίνας. Τον πληροφορεί ότι δόθηκε συστατικό γράμμα
στον άγιο Ελασσώνας σχετικά με τον δάσκαλο Σκοτίνας.
1861. Λήγοντος
του έτους. Αποσύρεται στη Μυτιλήνη, όπου
και παρέμεινε αγαπώμενος υπό πάντων μέχρι του θανάτου του.
“Επιθυμών ίνα φανή θετικώς ωφέλιμος εις την γενέτειράν
του, ανήγειρεν ιδίαις δαπάναις μικρόν μεν, αλλά περικαλή ναόν επ ονόματι της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου, την δε υπ’ αυτού ιδρυθείσαν Δημ. Σχολήν επροίκισε με το
ποσόν των 300 λιρών τουρκίας” (υπογράμμιση του
γράφοντος).
1862. Έρχεται
στη γενέτειρά του Σκοτίνα, όπου
1. Ανακαινίζει την εκκλησία
της Κοίμησης της Θεοτόκου, *
2. Εξαγοράζει από τον Τούρκο
χότζια την τοποθεσία Μουρταζάτικα, την οποία είχε αρπάξει ο χότζιας Πλαταμώνα,
3. Δίνει στο χότζια 500 λίρες
και αφιερώνει την τοποθεσία στην Κοίμηση της Θεοτόκου “ινα εσοδεύη προς
συντήρησιν”.
----------
* «Στην
εξωτερική πλευρά του ναού, στο δυτικό τμήμα, υπάρχει η χρονολογία της κτίσεώς
του, 1862. Στο εσωτερικό του, στο υπερώο του γυναικωνίτη, υπάρχει η τοιχογραφία
της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ενώ αριστερά και δεξιά της υπάρχει η παρακάτω
κτιτορική επιγραφή: ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. ΑΝΕΓΕΡΘΕΙΣ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ
ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΥΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ, ΔΙΑ ΔΑΠΑΝΗΣ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ
ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ 1862» (βδκ, επμ, σ.308).
1865. 1
Ιανουαρίου. Απαντητική επιστολή Πλαταμώνος Ιερεμίου. Παραπονείται γιατί οι μοναχοί του αγίου
Διονυσίου δεν καταβάλλουν τόκους 2 ετών για τη Σχολή της Σκοτίνας.
1865.
17 Μαρτίου. Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Σωφρόνιος στέλνει επιστολή προς τον πατριάρχη Καλλίνικο, «τον εν Μυτιλήνη τας
ησυχίους, ποιούμενον διατριβάς». Στην επιστολή επισυνάπτεται αναφορά του τέως
ηγουμένου της ιεράς μονής αγίου Διονυσίου «του εν Ολύμπω Δαμιανού περί της
αιτίας, δι ην καθυστερείται η καταβολή των τόκων του κεφαλαίου 30.000 γροσίων
από μέρους των πατέρων της Μονής εις την εν Σκοτίνη Σχολήν».
1866.
30 Ιουλίου.
Επιστολή του ιερομονάχου Θεοδωρήτου Καναλιώτου προς τον πατριάρχη
Καλλίνικο. Σημειώνει στην επιστολή:
«είναι αδύνατον να εισπραχθώσιν οι τόκοι εκ της Μονής του αγίου Διονυσίου και η
Σχολή δεν θα λειτουργήση το ελευσόμενον έτος ελλείψει πόρων».
1966. 13 Δεκέμβρη.
Ο ιερομόναχος Θεοδώρητος
Καναλιώτης (ι.μ. Κανάλων) στέλνει επιστολή προς τον πατριάρχη Καλλίνικο
για την υπόθεση των καθυστερουμένων τόκων της Σχολής Σκοτίνας από μέρους της ι.
Μονής Διονυσίου.
1867. 30
Ιανουαρίου. Επιστολή του ιερομονάχου
Θεοδωρήτου Καναλιώτου προς τον πατριάρχη Καλλίνικο για πληρωμή των
καθυστερουμένων μισθών των διδασκάλων της Σχολής Σκοτίνας.
1868. 2
Ιανουαρίου. Γράμμα πατριάρχου
Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου προς τον Καλλίνικο «πληροφορούμενον ότι οι
καθυστερούμενοι τόκοι της Σχολής Σκοτίνας από του κατατεθειμένου εις την Μονήν
του Ολύμπου κεφαλαίου γροσίων 30
χιλ. επληρώθησαν ανελλιπώς προς τους ανατεθειμένους την εφορίαν της Σχολής,
υποσχεθέντων άμα των πατέρων της Μονής, ίνα του λοιπού πληρώνωσι τακτικώς προς την Σχολήν τον
ετήσιον τόκον του ρηθέντος κεφαλαίου».
1868. 22
Φεβρουαρίου. Γράμμα εφορίας της Σχολής Σκοτίνας προς τον πατριάρχη Καλλίνικο
«περί του διορισμού εις διδάσκαλον της Σχολής του προταθέντος ως τοιούτου
Γεωργίου Ιωάννου».
δ.
επίγραμμα
Από το «ευρεθέν αρχείον του
πατριάρχου Αλεξανδρείας Καλλινίκου (1800 – 1889), σελ. 23, μεταφέρωαυτούσια. επίγραμμα στη βρύση:
Καλλίνικος, «επίγραμμα εις την βρύσιν.»
«Πρόσιθι
ύδωρ αγλαόν να πίης διαβαίνων
κι
εγγύς ότ’ είμαι της Σχολής μη οιηθής τι ξένον.
Ο ιδρυτής τοις πίνουσι το νάμα του σχολείο
Προσέθηκεν
εις αναψυχήν και του εμού κτιρίου.
Τίς, πόθε δ’ ο ανηλωκώς; Καλλίνικος την κλήσιν;
Σκοτίνης
γέννημα, αλλοδαπής το θρέμμα,
Περίδοξος
καθ’ άπασαν την οικουμένην κτίσιν,
Αλεξανδρείας
δε φορών του Πατριάρχου στέμμα».
----------
* Η ονομασία
οφείλεται στους βλάχους μαστόρους οι οποίοι ανακάλυψαν την πηγή.
**
«Το
ευρεθέν αρχείον του πατριάρχου Αλεξανδρείας Καλλινίκου (1800-1889)» Ε.
Κλεομβρότου, σελ. 23,
ε. μία εγκύκλιος
“περί τους
αρραβώνας, γάμους, βαπτίσεις, χαιρετισμούς, στολισμούς κ. τ. λ”.
Η ανωτέρω εγκύκλιος είναι η μόνη που
σώζεται από τις εγκυκλίους του Καλλινίκου, και Μητροπολίτου Μυτιλήνης. Την
παραθέτουμε όπως είναι:
“Ευλαβέστατοι ιερείς, οι ψάλλοντες
εν τη Ιερά Εκκλησία Σκοπέλου. Τιμιώτατοι Προεστώτες και Πρόκριτοι, και λοιποί
πάντες ευλογημένοι Χριστιανοί, τέκνα ημών εν Κυρίω αγαπητά και περιπόθητα,
χάρις υμίν είη υμίν άπασι και ειρήνη παρά θεού, παρ’ ημών δε ευχή, ευλογία και
συγχώρησις. Επειδή εκ της καλής και φρονίμου νομοθεσίας πηγάζει η ευδαιμονία
και εις τας μεγάλας και εις τας μικράς κοινωνίας, καθώς εκ της κακής προέρχεται
η δυστυχία και ο όλεθρος εις αυτάς, ώς η πείρα και εις τους παλαιούς χρόνους το
απέδειξε και εις τους σημερινούς καιρούς το διαβεβαιοί εις διάφορα μέρη του
κόσμου, διά τους λόγους τούτους και οι οικοκυραίοι όλοι κοινώς της χώρας ταύτης
Σκοπέλου, θεωρούντες ότι εκ της μέχρι τούδε επικρατούσης περί τους αρραβώνας,
γάμους, βαπτίσεις, χαιρετισμούς, στολισμούς κ.τ.λ. κακής και επερισκέπτου
συνηθείας επέρχεται μεγάλη δυστυχία εις την χώραν γενικώς και εις πολλάς οικογενείας
ο αφανισμός μερικώς, έκριναν αναγκαίον να λύσωσι το κακόν και καταργήσαντες την
μέχρι τούδε διενεργουμένην φθοροποιάν συνήθειαν, απεφάσισαν να εξακολουθώσιν
εις το εξής τον ακόλουθον περί τα ειρημένα κανονισμόν προς κοινήν ωφέλειαν:
Α) Ο αρραβών να εκτελήται με τρία
μόνον κανδήλια από μέρους της νύμφης προς τον γαμβρόν, και μίαν κούπαν μέλι και
πέντε τσεμπέρια εκ μέρους του γαμβρού προς την νύμφην, παρόντων των ιερέων και
δύο, τριών οικοκυραίων, και, γενομένου συγχρόνως του συνήθους μουσαβετή, να έχη
ο αρραβών εντελώς το κύρος.
Β) Είς τον προ του γάμου λουτρόν η
νύφη να συνοδεύηται από κοράσια συγγενή έως δευτέρων εξαδέλφων και ουχί
περαιτέρω.
Γ) Εκ των ονομαζομένων κινάδων συγχωρείται μόνον εις κινάς εντός της οικίας
άνευ μουσικής (χωρίς παιχνίδια), εις τον οποίον να προσκαλώνται κοράσια συγγενή
έως δευτέρων εξαδέλφων.
Δ) Η συνήθεια του να περιφέρωνται τα
έπιπλα του γαμβρού επί δίσκων εις τους δρόμους καταργείται ολοτελώς.
Ε) Τα χειροφιλήματα της νύμφης κατά
το Πάσχα και τα Χριστούγεννα, και τα τραπέζια εις τον γαμβρόν του Αγίου
Βασιλείου καταργούνται ολοτελώς, καθώς και τα διδόμενα δώρα (μπαξίσια), εκτός
ενός ρακιού κατά τον χαιρετισμόν.
ΣΤ) Το στεφάνωμα να εκτελήται μετά
την λειτουργίαν εν τη εκκλησία, όπου να παρευρίσκωνται οι νεόνυμφοι, ακροώμενοι
την Θ. Μυσταγωγίαν. εις
δε τους γάμους εκτός των συγγενών έως δευτέρων εξαδέλφων, να μή προσκαλώνται
άλλοι . ούτε έχει τις την άδειαν να κρεμάση τα
νυμφοστόλια λεγόμενα.
Ζ) Το κατά το Πσχα στελλόμενον αρνί
από μέρους του αρραβωνιαστικού προς την αρραβωνιαστικήν και οι από μέρους αυτής
προς εκείνον κατά τας επισήμους ημέρας μπακλαβάδες, γλυκίσματα και άλλα τοιαύτα
καταργούνται.
Η) Η συνήθεια του να γυρίζουν οι
νεόνυμφοι εις τας οκτώ μέσα εις τους δρόμους και τας οικίας καταργείται.
Θ) Οι γυργόνιδες καταργούνται.
Ι) Το
τραπέζι το οποίον γίνεται εις τους χαιρετισμούς των εορτών, να περιέχη μόνον
δύο γλυκά και δύο φρούτα με εν ρακί.
ΙΑ) Το καφάσι των γυναικών να
περιέχη οκτώ έως δέκα μουσκάλια μαργαριτάρια και δέκα φλωριά αξίας έως του
Μαχμουντιέ και πλέον ου.
ΙΒ) Το λεγόμενον μπεσλίκι των
κορασίων να περιέχη μόνον τεσσαράκοντα φλωριά ανά πέντε γροσίων και μίαν σειράν
μαργαριτάρια από μισόν έως ενός μουσκαλίου. συγχωρείται και μία ζύγη σκουλαρίκια με
εικοσάρια φλωριά. Τα δε λοιπά φλωρία, τα κρεμώμενα άλλοτε εις την κεφαλήν και
τον λαιμόν των γυναικών, καταργούνται, καθώς και τα εις μικρά παιδία, εκτός
ενός γροσίων είκοσι.
ΙΓ) Αι χρυσαί φούσται και σελιμιέδες
καταργούνται ολοτελώς πλην μετά ενός έτους προθεσμίαν από σήμερον, η δε τοιαύτη
προθεσμία δίδεται διά να τας οικονομήσουν εις το διάστημα αυτό όσοι τας έχουν
και διά να μή μένουν εις αυτούς παράπονα.
ΙΔ) Κοντόν (σεϊμένικον) των γυναικών
έν μόνον να γίνηται χρυσοκέντητον, τα δε άλλα απλά χωρίς χρυσάφι παντάπασι.
ΙΕ) Βραχιόλια συγχωρούνται μόνον τα
αργυρά, χρυσά δε, αν εξακολουθώσι να κάμωσι, θέλουν εμποδισθή ύστερον και
εκείνα.
ΙΣΤ) Τα εις τα βαπτιζόμενα βρέφη
λεγόμενα αναβόλια συγχωρούνται έως δέκα πέντε γροσίων, ένα φλωρί γροσίων πέντε
και τα συνήθη ρουχαλάκια . τα δε μαρτυριάτικα και τα στελλόμενα εις
τους κουμπάρους καταργούνται. καταργούνται ωσαύτως και οι εις τας λεχούσας
στελλόμενοι τζορβάδες και τα εις τα βρέφη διδόμενα μπαξίσια.
Ταύτα ώς κοινωφελή και
συμφέροντα αποφασισθέντα παρά της Κοινότητος, εγκρίνοντες και ημείς ώς τοιαύτα,
επικυρούμεν διά του παρόντος Αρχιερατικού ημών γράμματος, δι ου και
γνωσοποιούντες υμίν ταύτα, εντελλόμεθα πατρικώς και παραγγέλλομεν, ώστε εις το
εξής, γνωρίσαντες την ανάγκην αυτών, όχι μόνον να μήν ήθελε τολμήση κανείς να
πράξη τι εκ των καταργηθέντων εκείνων επιβλαβών, αλλά και άπαντες,
συμπράττοντες εκ συμφώνου εις την κατάργησιν αυτών, να αποτρέπητε τους εναντία
φρονούντας και επιμένοντας εις την εξακολούθησιν των προτέρων. εάν όμως κανείς εξ υμών απειθών ή αντιβαίνων
εις την κοινωφελή απόφασιν ταύτην, ήθελε τολμήση να παραβή τι εκ των κανονισθέντων ο τοιούτος, οποιοσδήποτε
και αν η ανεξαιρέτως, θέλει καταδικάζεσθαι εις πρόστιμον γροσίων πεντακοσίων,
εξ ων τα διακόσια θέλει λαμβάνειν το Νοσοκομείον της πόλεως Μυτιλήνης, τα
εκατόν πεντήκοντα η Εκκλησία του χωρίου, χωρίς τινος προφάσεως ή αντιλογίας.
ως επιτηρηταί δε διά την φύλαξιν αυτών διωρίσθησαν οι Επίτροποι της Εκκλησίας,
οίτινες οφείλουσι να παρατηρώσιν αφιλοπροσώπως και εν βάρει αφορισμού και να
καταμηνύουσι τους παραβάτας διά να καταδικάζωνται εις την διορισθείσαν ποινήν του προστίμου προς σωφρονισμόν αυτών
και προς παράδειγμα των λοιπών.
Ώς τοιαύτας, λοιπόν,κοινωφελείς
ουσίας τας ανωτέρω αποφάσεις προθυμοποιηθήτε εις το να φυλάξητε, ίνα και η του
Θεού χάρις και το άπειρον έλεος συν τη παρ’ ημών ευχή και ευλογία είη ματά πάντων
υμών. αωμστ’ εν μηνί Μαρτίω. Ο Μυτιλήνης Καλλίνικος εν χριστώ ευχέτης υμών»
(εκλ, σ. 6-13).
στ. η
προτομή
Στο πανηγύρι της Παναγίας
(15.08.2003) στήνεται η προτομή του Καλλίνικου στον αυλόγυρο της εκκλησίας στην
άνω Σκοτίνα παρουσία θρησκευτικών, πολιτικών και στρατιωτικών αρχών.
Προηγουμένως τελέστηκε αρχιερατική θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος του
Μητροπολίτου Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος κ. Αγαθόνικου. Το έργο ανέλαβε ο
σύλλογος απανταχού Σκοτινιωτών "Καλλίνικος" με την ενεργό συμμετοχή
και οικονομική συνδρομή του δήμου Ανατολικού Ολύμπου (δήμαρχος: Ιω. Τσαρούχας).
Στην προτομή του Καλλίνικου τελείται "Τρισάγιο" από τον
αείμνηστο πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρο τον Ζ' (31. 10. 2003, μέρα Παρασκευή και
ώρα 13.30). Τον πατριάρχη συνοδεύουν Μητροπολίτες, ιερατείο, καθηγητές
πανεπιστημίου και λοιπές αρχές
Σημείωση: Ο αιδεσιμολογιώτατος π. Αθανάσιος Ιω. Τσαρούχας,
Οικονόμος και εφημέριος του Αγίου Νικολάου Λεπτοκαρυάς Πιερίας κυκλοφόρησε
(Μάιος 2011) συστηματική εργασία με τίτλο: «Ο πατριάρχης Αλεξανδρείας
Καλλίνικος Κυπαρίσης (1800-1889)- Συμβολή στο βίο του και στο έργο του» (Ιερός
ναός Αγίου Γεωργίου Σκοτίνας).
Παραπομπές:
βδκ Βασίλης Δ.
Κουκουσάς, "¨ο εκ Σκοτίνης Πιερίας Αλεξανδρείας Καλλίνικος (1800-1889).
βκα Βασίλης
Καραγιάννης, "Ιωάννης Ολύμπιος, ο σοφός γυμνασιάρχης της Μυτιλήνης",
1982.
εκλ Ε.
Κλεόμβροτος, «Καλλίνικος πατριάρχης Αλεξανδρείας, 1934.
επμ Εστία
Πιερίδων Μουσών, η Πιερία στα βυζαντινά και νεότερα χρόνια, 2ο επιστημονικό
συνέδριο, Κατερίνη 2002.
ιγκ Ιάκωβος Γ.
Κλεόμβροτος, πρωτοσύγκελλος Ιεράς
Μητροπόλεως Μυτιλήνης: το ευρεθέν αρχείον του πατριάρχου Αλεξανδρείας
Καλλινίκου (1800-1899), Μυτιλήνη1938
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου