λακκώματα: λάκκος Παπά

 

Όπως αντικρύζουμε τις πλαγιές της Σκοτίνας (από τη θάλασσα), στα δεξιά μας βλέπουμε τη Ζλιάνα με τα παράπλευρα φαράγγια της. Στα αριστερά φαντάζει ο μεγάλος λάκκος του Παπά, που ξεκινάει από τις χαράδρες της Άνω Σκοτίνας και καταλήγει στη θάλασσα του Θερμαϊκού. Κατά την παράδοση το όνομα το πήρε από κάποιον παπά, ο οποίος πνίγηκε σε μια μπάρα του λάκκου, καθώς πήγαινε από Σκοτίνα στον Παντελεήμονα (πληροφορίες από Στέργιο Α. Γερομιχαλό, που κι αυτός τα άκουσε από τον παππού Μιχάλη Συντριβάνη). Στη συνέχεια δίνουμε επεξήγηση των τοπωνυμίων (με αλφαβητική σειρά) που καταγράφονται στο σχήμα:

Αναβρικό τ’ Αγγέλ’, ο λάκκος Παπά ακουμπάει στο σημείο ανάμεσα στην Αγία Παρασκευή και οικισμό της Αγίας Τριάδας. Προφανώς σχετίζεται με την οικογένεια Αγγέλη.

ΓΕΧΑ, Κατασκηνώσεις Ένωσης Χριστιανικής Αδελφότητος Λάρισας.  Πρωτολειτούργησαν στη δεκαετία του 1960. .

Ζγκούρα (η), η "μάνα", δηλαδή η δροσερή πηγή, απ' όπου υδροδοτείται σε μεγάλο μέρος η Κάτω Σκοτίνα. Η ονομασία από τον όρο «γκούρα» που σημαίνει πηγή νερού. Πολλοί ισχυρίζονται ότι από εκεί ξεκινάει ο λάκκος Παπά. 

        Ζγούρα-φωτογραφία 2013

Καμίνια (τα), το σημείο του λάκκου ανάμεσα στις πλαγιές Αϊ-Λιά και Πρίπουρα. Παλιότερα υπήρχαν καμίνια. 

Κρυόνερο, άφθονο νερό στα νότια της Άνω Σκοτίνας, κατάλληλος χώρος για πικνίκ. 

Λάκκος Καλιαμπού, ξεκινάει από τους νερόμυλους (προπολεμικά) της Άνω Σκοτίνας (Γερομιχαλός, Καρκαφίρης, Καλιαμπός), περνάει «απ’ τ’ Σκήπ» για να καταλήξει κοντά στον «Παλιόμπλο».  

Λάκκος Τρανός, ενώνεται με το λάκκο του Παπά στη Σμίξη (λοξά αριστερά), χωρίζει το «Παντλιμονίτκο» με το «Σκοτνιώτκο».  

Λακκοτσιόκας, χείμαρρος κοντά στον Αϊ-Λιά. Καταλήγει κοντά στο «Μπιστιρί». Τα πανύψηλα πλατάνια σχηματίζουν παχύ ήσκιο, όπου ξαποσταίνουν οι πανηγυριώτες του Δεκαπενταύγουστου, καθώς ανηφορίζουν το δρόμο "απ' ν' ακατνή» προς «απαλνή» Σκοτίνα.

Μάρμαρος,  πρόκειται για τον λάκκο πριν μπούμε στην Άνω Σκοτίνα ανεβαίνοντας "απού σιακάτ" (Κάτω Σκοτίνα). Ξεκινάει από την Παρθένη και καταλήγει στο λάκκο του Παπά. Όταν ο Μάρμαρος πλημμυρίζει και τα νερά αγριεύουν, τα πράγματα είναι επικίνδυνα. Απόδειξη; Το 1946 σύρθηκε ως τη Σμίξη η "γουμάρα ντ Μπιλιάγκα" (η γαϊδούρα του Μπιλιάγκα). Επίσης το 1956 παρασύρθηκε από τα νερά ο μακαρίτης Θεοχάρης Γαβρής και βρήκε φριχτό θάνατο. 

Μάτι (το), η περιοχή στα δεξιά του κτήματος Ροδόπουλου (παλιού πολιτικού). Εκεί καταλήγουν τα νερά του λάκκου Παπά. Εκεί και το κτήμα του Νικούλ’ (Νικούλη) από τον Παντελεήμονα).

Μ'τσιάρα (η), πλαγιά στα ανατολικά της Άνω Σκοτίνας με πολλά νερά που καταλήγουν στη Ζγκούρα. «Είνι μουτσιαλκά, βγαίν' νιρά απού πουλλές φλέβις" (Διονύσης Στύλος-Τσιακμάκης). Μάλλον από το μουτσάρα=υγρότοπος (Θανάσης Παπαθανασόπουλος (γλωσσάρι Ρούμελης).

Παλιαύλακο (το), παλιό αυλάκι που χρησίμευε για μεταφορά νερού από τον Παλιόμπλο μέχρι την Κορκοφωλιά. Φαίνεται πως, παλιότερα, στην Κορκοφωλιά και πιο κάτω η περιοχή ήταν κατοικήσιμη "χουριαδούλια".

Παλιόμπλος (ο), τοπων. ανάμεσα στη Μτσιάρα και Ζγκούρα. Παλιότερα υπήρχε νερόμυλος.

Σιλιός, ρέμα με πολλά νερά, τα πλησιέστερα στο χωριό (Άνω Σκοτίνα). Στις όχθες της ρεματιάς οι γυναίκες της Άνω Σκοτίνας «κουπάνιζαν» βελέντζες και χαλιά. Σλαβ. selo=χωριό, εξοχικό κτήμα, αλ. σελιό=το περιβόλι, το αγρόκτημα που βρίσκεται κοντά στο σπίτι ή μέρος που μοιάζει με σιλάδ=ράχη βουνού που διαμορφώνεται σαν σέλλα» (Χρονικά Χαλκιδικής).

Σκήπ' (η), τοπων. στα ριζά της απότομης πλαγιάς του Τρόχαλου Καλιαμπού (Άνω Σκοτίνα) κι ακουμπάει στο λάκκο κοντά «σ’ τς Μόρφους» * Ίσως από τους πολλούς κήπους. Γνωστοί μπαξέδες είναι: "τ' Θιουχάρ' τ' Πινακά, ντ Γόλ', τ' Παπαλιουνίδα, Τραντάτκα, Χασιουτάτκα, ντ Γιώρ' κι τ' Κώτσιου, τ' Φατέκα, Στυλάτκα. . . " (Διονύσης Σύλος-Τσιακμάκης).

Σμίξη (η) **, το σημείο που σμίγουν οι λάκκοι: α) Τρανός λάκκος και β) Παπά λάκκος. κοντά στην Κουρκουφουλιά  ***.  

Στριόλακκας (ο), ξερόλακκας μέσα στα έλατα της Άνω Σκοτίνας (νδ), επειδή ο λάκκος είναι στείρος, στειρόλακκας > στριόλακκας. Κατά τον Χρήστο Θ. Σακελλάρη ο χείμαρρος ξεκινάει από τη λίμνη του Κατή και καταλήγει στο Κρυόνερο.

----------

* Μόρφους, τοπων. προς τα νότια. της Άνω Σκοτίνας ανάμεσα στο Σιλιό και στις καστανιές "ντ Γόλ'". Η ονομασία από τη Μόρφω, παπαδιά. «I παππούς τ' πατέρα μ' ήταν παπάς κι ντ γναίκα τ' ν' ήλιγαν Μόρφου. Τ' θυμούμι, η θεια η Λένου που πέθανι ν’ έβαζι μέσα στα ψυχουχάρτια" (Ιω. Δήμος-Νικολός).

** Θυμάμαι τη θεομηνία του 1946, Αποκλειστήκαμε στη Σμίξη οι τρεις βοσκοί (Χρήστος

Μάνος, Θεοχάρης Μητός, Γιάννης Καλιαμπός). Πλημμύρισε όχι μόνο ο κύριος λάκκος, αλλά και τα παράπλευρα κοντολάκκια. Η «λαμπάδα» των νερών παρέσυρε κορμούς δέντρων, γεφυράκια, γίδια κλπ. Όταν το απόγευμα βγήκε η δόξα (ουράνιο τόξο) κατέφτασαν στη Σμίξη η Βαγγελούδα (αδερφή μου), η Μαριγούλα (αδερφή του Θεοχάρη) και άλλοι. Σχημάτισαν με κλαδιά πρόχειρο γεφύρι και γλιτώσαμε. Επιπροσθέτως αναφέρω ότι οι δυο της παρέας μου μάθανε τα πρώτα στοιχειώδη γράμματα. Τους αφιερώνω από μια φωτογραφία. Του Χρήστου βλέπε ανάρτηση 17.6.14, του Θεοχάρη στο παρόν.

Σημείωση: Προσωπική εμπειρία: Ήταν άνοιξη του 1947. Σκαρφαλώνω σε μια καστανιά για να κόψω κλαδί για τα γίδια. Η καστανιά ήταν ριζωμένη στη δεξιά όχθη του Τρανού λάκκου κοντά στη Σμίξη. Καθώς έκοβα τα κλωνάρια (με το σαντράτσι) ακούω «κρα, κρα, κρα». Ξεσφαΐζεται ο βράχος, ξερριζώνεται η καστανιά, «αχ! Παναγία μου», «κρα, κρα, μπαααάμ», σωριάζεται η καστανιά. Η κορυφή της στην απέναντι όχθη του λάκκου. Η μπάρα βαθιά κι εγώ μετέωρος σφιχταγκαλιά  με τον κορμό της καστανιάς.

*** ο βράχος με τα βάια κοντά στη "Σμίξη" νδ της Κάτω Σκοτίνας.  Εκεί έχουν φωλιές τα κοράκια (κόρακου φωλιά). Κουρκουφουλίτες ονομάζονταν οι κάτοικοι αυτής της περιοχής, σε παλιότερους χρόνους. 

ΕΙΚΟΝΕΣ

 

Η Σμίξη. Στα αριστερά ο βράχος της "Κουρκουφουλιάς"

 

Τρανός λάκκος και οι πέριξ κορυφογραμμές