δοξασίες: βασκανία

Η Κατίνα Μητσιάνη (Πολυχρού) από τη Σκοτίνα Πιερίας,  σύζυγος του Θανάση Μήτσιου-«Κατσαπλιά»- αναφέρεται στο θέμα της βασκανίας (συνέντευξη 2001).                                      

ΤΟΠΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ  Μι ρουτάς να σι πω πότι έχουμι μάτιασμα; Να σι πω: σι ματχιάζ’ ι άλλους κι δε μπουρείς. Σ’ έρχιτι ‘που μέσα ‘χαμνά, πουνουκέφαλου. Ήταν ι πιθιρόζ μ’ άρρουστους, στου κριβάτ’, δε μπουρούσι να πατήσ’. Κι η μανιά η Μήτσινα, διάβαζι βιβλίου.

            «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματι. (Τρεις φουρές θα πείς. Κι του πιάτου του σταυρώντζ. Ρίχτς νιρό μι λάδ’). Ιν ονόματι του Χριστού και της αγίας Παναγίας και της αγίας Ανάργυρη θαυματουργιά. Σαραντίζου του Γιάνν’, παράδειγμα. Από μάτι κακό, από φτόνουν από έργον  από ζήλον, ι άνιμους του φέρει, ι Χριστός του παίρνει, να του πάρ’ η αγιά Ανάργυρη η θαυματουργιά, του μάτι του κακό, να του πααίν’ σ’ έρημουν τόπουν κι σ’ έρημα βουνά. Που δε γκατοικούν κόζμους που δε βιλάζουν κουπάδια, που δε λαλούν οι κουκουταί. Παναγιά θαυματουργιά κι αγία Ανάργυρη. Είνι αβασκαμένου, είνι βαφτισμένου, στου θιό παραδουμένου, πάρι του μάτι του κακό, να του πααίντζ σι πέτρα γυμνιά, σι ξύλου ξηρό, να μην έχ’ νιρό να πχεί, να του βλουγήσ’ ι Ιακώβ κι Ασάκ κι Αβράμ. Παναγιά θαυματουργιά, κάνι επίσκιψη τουν αστινή, δουριάν δώστι κι δουριάν ιλάβητι, κι φύλαξι κάθι βασκανία, κάθι φτουνηρία, κάθι  πικραδία. Κίνησι η αγία Τριάδα κι σταύρουσι τουν αφέντη του Χριστό κι την ιρώτησι.

-Πού πας αγία Τριάδα;

-Πάνου να γιατρέψου του δούλου του θιού.

        Κίνησι η κουτσάνα, η ξιπουδαργιάνα, κι του σταύρουσι, κι του ρούφηξι τα σκότια, τα πνιμόνια του κι όλα τα εντόστιά τ’. Πάνου κι’ γώ αγία Τριάδα, του ξιαβασκάνου. Μέγας ει Κύριε και θαυμαστά τα έργα σου, ουδείς λόγους εξαρκέτι προς ύμνον των θαυμασίων σου. Φύλαξι κι σκέπασι.

-Παναγία θαυματουργιά, πώς κοιμάσι μαναχιά;

-Δε γκοιμούμι μαναχιά. ΄Εχου Πέτρου, έχου Παύλου, έχου δώδικα ‘πουστόλοι. Του Χριστό μι του ραβδάκι τουν έχου στου προυσκιφαλάκι. ΄Οπους έρθει, ματαέρθει, κατακέφαλα τα παίρνει. Χριστός, μαούσιου κι άγιους πνεύμα. Δόξα πατρί και υιώ και αγίω πνεύματι νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ. Με ρωτάς να σου πω πότε έχουμε μάτιασμα; Σου απαντώ: Όταν ο άλλος σε ματιάζει και συ αρρωσταίνεις. Χάνεις τη διάθεση και έχεις πονοκέφαλο. Η γιαγιά η Μήτσινα ήταν το κατάλληλο πρόσωπο, που όλοι ζητούσαν βοήθεια. Ο πεθερός μου έπεσε άρρωστος στο κρεβάτι. Δε μπορούσε να κινηθεί. Η γιαγιά διάβαζε τα γράμματα:

            «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος (τρεις φορές τη φράση αυτή). Συγχρόνως σταυρώνεις το πιάτο. Ρίχνεις λάδι κάνοντας το σχήμα του σταυρού. Εν ονόματι του Χριστού και της Παναγίας και των αγίων Αναργύρων των θαυματουργών. Σαραντίζω το Γιάννη, για  παράδειγμα. Από μάτι κακό, από φθόνο, από πράξεις, από ζήλια, ό,τι φέρνει ο άνεμος, ο Χριστός το παίρνει. Οι άγιοι Ανάργυροι οι θαυματουργοί να πάρουν το κακό μάτι, να το στείλουν σε έρημο τόπο, σε έρημα βουνά. Εκεί που δεν κατοικεί κόσμος, δεν ακούγονται φωνές κοπαδιών, δε λαλάνε οι πετεινοί. Παναγία μου θαυματουργή και άγιοι Ανάργυροι. Είναι το παιδί βασκαμένο, είναι βαφτισμένο, είναι παιδί του Θεού. Πάρε το κακό μάτι. Να το μεταφέρεις σε γυμνή πέτρα, σε ξερό ξύλο, να μην υπάρχει νερό να δροσιστεί, να το ευλογήσει ο Ιακώβ και ο Ισαάκ και ο Αβραάμ. Παναγία θαυματουργή, κάνε επίσκεψη στον ασθενή, δωρεάν δώστε, αφού δωρεάν λάβατε. Φύλαξε από κάθε βασκανία, από κάθε φθονερή ενέργεια, από κάθε πίκρα. Κίνησε η Αγία Τριάδα και αντάμωσε τον αφέντη το Χριστό. Ο Χριστός ρώτησε:

-Πού πας Αγία Τριάδα;

-Πάω να γιατρέψω το δούλο του Θεού.

Κίνησε η κουτσή (το κακό πνεύμα) κι αυτή που τρέχει εδώ κι εκεί, αντάμωσε τον ασθενή και του ρούφηξε τα συκώτια, τα πνευμόνια και όλα τα σωθικά του. Πάω κι εγώ η Αγία τριάδα να συναντήσω τον ματιασμένο, να τον απαλλάξω από τη βασκανία.  Μέγας είσαι Κύριε και θαυμαστά τα έργα σου, κανένας λόγος δεν είναι ικανός να υμνήσει τα θαυμάσιά σου. Φύλαξε και σκέπασε.                

-Παναγία θαυματουργή, πώς κοιμάσαι μοναχή;

-Δεν κοιμάμαι μοναχή. Μαζί μου έχω τον Πέτρο, τον Παύλο, τους δώδεκα Αποστόλους. Τον Χριστό με το μικρό ραβδί τον φυλάσσω στο προσκεφάλι μου. Παρακαλώ να έρθει και να ξαναέρθει για να συντρίψει κατακέφαλα τον πονηρό. Τον Χριστό και το ομοούσιο Άγιο Πνεύμα επικαλούμαστε. Δόξα ανήκει στον Πατέρα και στον Υιό και το Άγιο Πνεύμα, τώρα, πάντοτε και στους αιώνες. Αμήν».

Επιπλέον, η Κατίνα μου θυμίζει περιστατικό του ματιασμένου ζώου: «Γιάν’, μι τα γράμματα αυτά σκώντζ κόζμουν» [ανασταίνεις κόσμον]. Του μπλάρ’ χτυπχιούνταν. Αρχίτζι η μανιά, ήλιγι τα γράμματα. Μόλις μπήκι στ’ μέσ’ η μανιά στα γράμματα, σκώνιτι του ζώου, σνάζιτι τρεις φουρές κι έφαγι χουρτάρ’».

Προσωπική εμπειρία: Ήταν βαρύς ο χειμώνας του 1944. Το χιόνι ένα μπόι. Η τοπική ομάδα συναγωνιστών οργανώνει γιορτή στο δημοτικό σχολείο της Άνω Σκοτίνας. Η μάνα μου (Καλή Δάμπλια-Καλιαμπού) κρατάει στην αγκαλιά το Λευτέρη (μωρό λίγων μηνών). Η αναμμένη σόμπα κοκκινίζει και ομορφαίνει τα μάγουλα του παιδιού με αποτέλεσμα να βασκαθεί και να πέσει στο πάτωμα. Για να ξεβασκαθεί παίρνω σβάρνα τις γειτονιές (μαζί με το θείο μου Ηρακλή Δάμπλια) για να μαζέψω φτύμα (σάλιο). «Θειά Λένου, φτύσι στου φλιτζιάν’, ματχιάσκι ι Λιφτέρς». «Φτω (φτύνω) Γιάν’, φτω, Αρακλή (Ηρακλή)». Φτύσανε τρεις γυναίκες. Ανακατεύουμε το «φτύμα» με νερό, το προσφέρουμε στο μωρό, το πίνει και συνέρχεται. 

                                     Οικογένεια ιερέα Αποστόλου Καλιαμπού (Εμφύλιος).

                                     Ο μικρός Λευτέρης (το βασκαμένο παιδί) στην αγκαλιά

                                     της μάνας. Τα άλλα πρόσωπα: από αριστερά: Γιάννης,

                                     Ελένη, Βαγγελούδα, Θανάσης. Η Όλγα (αδερφή) ήταν αγέννητη.

----------

Σημείωση: Η Εκκλησία δεν αρνείται τη βασκανία, την αποδίδει όμως σε επέμβαση του πονηρού πνεύματος και τη θεωρεί έργο του διαβόλου. Στο ιερό Ευχολόγιο υπάρχει η παρακάτω ευχή (απόσπασμα):

    Κύριε ο Θεός ημών,… ο Ιατρός και Θεραπευτής των ψυχών ημών, η ασφάλεια των εις σε ελπιζόντων, σου δεόμεθα και σε παρακαλούμεν, απόστησον, φυγάδευσον και απέλασον πάσαν διαβολικήν ενέργειαν, πάσαν σατανικήν έφοδον και πάσαν επιβουλήν, περιέργειάν τε πονηράν και βλάβην και οφθαλμών βασκανίαν των κακοποιών και πονηρών ανθρώπων από του δούλου σου ( τούδε) και ή υπό ωραιότητος ή ανδρείας ή ευτυχίας ή ζήλου και φθόνου ή βασκανίας συνέβη, αυτός, φιλάνθρωπε Δέσποτα, έκτεινον την κραταιάν σου χείρα και τον βραχίονα σου τον ισχυρόν και…φείσαι του πλάσματός σου και σώσον τον δούλον σου από πάσης βλάβης και επηρείας της εκ βασκανίας γινομένης… και παντός κακού διαφύλαξον' πρεσβείαις της υπερευλογημένης ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, των φωτοειδών Αρχαγγέλων και πάντων σου των αγίων. Αμήν