Ιστορία: Σκοτίνα (Άνω και Κάτω)

 

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

1. κάτοικοι

Οι κάτοικοι της Σκοτίνας είναι (κυρίως) ντόπιοι (γηγενείς). Λένε ότι  οι περισσότεροι ήρθαν από τα μέρη των Αντιχασίων*  Άλλοι Σκοτινιώτες ήρθαν από άλλα μέρη (Ήπειρος, Μακεδονία και αλλού). «Στην κοινότητα δεν κατοικούσαν μουσουλμάνοι, παρά μόνο Έλληνες. Μετά την απελευθέρωση της Πιερίας από τον τουρκικό ζυγό ο πληθυσμός της κοινότητας ανερχόταν σε 534 κατοίκους. Από αυτούς οι 317 ήταν άρρενες και οι 217 θήλεις. Στον οικισμό υπήρχαν 120 οικίες. Υπάγονταν στον δήμο Λιτοχώρου, μαζί με τις κοινότητες της Λεπτοκαρυάς, Παντελεήμονα και Πούρλιας (Πόρων). Τον επόμενο χρόνο (1914) ο πληθυσμός της αυξήθηκε σε 600 κατοίκους»**

----------

* (βλέπε σχετική έρευνα του δασολόγου Λευτέρη Καλιαμπού στην ιστοσελίδα kaliampos-ioannis-skotina.blogspot.com, ανάρτηση13.11.14).

** βλέπε ιστορικό αρχείο Μακεδονίας, Γενική Διοίκηση Μακεδονίας, φάκ. 44 και 54. Λειτουργικά βιβλία ι. ναού Κοιμήσεως της Θεοτίοκου Άνω Σκοτίνας (φροντίδα: Β. Κουκουσάς). 

             

Άνω Σκοτίνα. Η φωτογραφία είναι παρμένη 
από την κορυφή "Άγιος Αθανάσιος" το έτος 
1955. Στην παρέα συγγενείς από Λάρισα 
(Τρανταίοι).
 





2. Παράθεση πίνακα (κατά χρονολογική σειρά)

Από τις αρχές του 2010 (26.01) άρχισα να συγκεντρώνω πληροφοριακά στοιχεία για την χρονική τοποθέτηση γεγονότων που αφορούν το χωριό μου. Ευχαριστώ εγκάρδια όλους όσοι με βοήθησαν σ’ αυτή την προσπάθεια. Πιστεύω ότι όλα αυτά θα φανούν χρήσιμα σε όποιον πατριώτη αποφασίσει να ασχοληθεί συστηματικά με το θέμα αυτό. Η έναρξη του πίνακα (17^ος αιώνας) δεν είναι αυθαίρετη. Οφείλεται στη γνωστή μετακίνηση του κυρίως πυρήνα κατοίκων από τα Αντιχάσια προς Σκοτίνα.

1613 17^ος αιώνας, μετακίνηση των κατοίκων της Σκοτίνας των Αντιχασίων στο χώρο της Σκοτίνας Κάτω Ολύμπου (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού «Σκοτίνα» 2007).

1618 (αρχές 17^ου αιώνα). Ανέγερση «Χριστού» στις Κότρες. Στον αυτό χώρο προϋπήρχε άλλη εκκλησία (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού, Εκκλησίες Σκοτίνας).

1630-1656 Ανέγερση-τοιχογράφηση Αγίου Αθανασίου (υψόμετρο 750μ).

1640 Αναφέρονται στοιχεία ύπαρξης χωριού.

1670 Αναφορά αγώνων εναντίον των Οθωμανών.

1800-1889 Καλλίνικος.

 

1856 Ανέγερση του δημοτικού σχολείου Άνω Σκοτίνας με έξοδα του Πατριάρχη (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού «Σκοτίνα» σελ.58).



Η φωτογραφία βγήκε το καλοκαίρι του 1985.

1861 παρότρυνση Καλλινίκου για μετατόπιση χωριού στα Λείβηθρα.

1862  Ανακαίνιση ναού της Παναγίας.

1864-1946, Ιωάννης Ολύμπιος, «ο σοφός γυμνασιάρχης» Μυτιλήνης (βλ. ως άνω, σελ. 263).

1878 Επαναστάτες χωριών Κάτω Ολύμπου οχυρώνονται  στον Αϊ-Λιά και Σελιό. Συμμετέχουν στο κίνημα οι Σκοτινιώτες Δημήτριος Σακελλαρίδης και Νικόλαος Μήτσιος.

1879 Δάσκαλος Δημοτικού Σχολείου Άνω Σκοτίνας Γεώργιος Καραγιαννίδης. Έφυγε στο Ελληνικό γιατί οι Τούρκοι προσέβαλαν τη γυναίκα του (Θωμάς Χ. Γερομιχαλός-Καραμπίνας, (βλ. ως άνω, σελ. 256).

1890 10 οικογένειες μετακινούνται από την Άνω στην Κάτω Σκοτίνα.

1900  Αρχές δεκαετίας, δάσκαλος Δημήτριος Τομαράς (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού «λαϊκή παράδοση στον Κάτω Όλυμπο», τ. δ’, σελ. 172).

1908   Αγία Τριάδα: Κτίστηκε κατόπιν εράνου που πραγματοποιήθηκε στην Αμερική με συνεισφορές τον αποδήμων Σκοτινιωτών Στυλαίων. Θέση στην νότια άκρη του σημερινού χωριού Σκοτίνα σε υψόμετρο 100 μ (βικιπαίδεια).

1910  Ιωάννης Κοτσιβός, συνεχής επιλογή προεδρίας (μουχτάρης).

1912 Σύσταση Δήμων και Κοινοτήτων.

1913 Σε πίνακα πληθυσμού Υποδιοίκησης Κατερίνης αναφέρεται η Σκοτίνα με πληθυσμό Ορθοδόξων 584 συνολικά και 120 οικίες. Ανήκε στον Δήμο Λιτοχώρου. (στον α’ παγκόσμιο πόλεμος η Σκοτίνα συμμετέχει στην Κοινοπραξία χωριών για εμπορία μεταξιού. Έδρα Αμπελάκια.

- δάσκαλος Ηλίας Χατζηχαμπέρης (1913-14).

1920 μέχρι 1947. Εναλλαγή προσώπων στην προεδρία της Κοινότητας: Ποτιός Δάμπλιας, Νάσιος Πλεξίδας, Θανάσης Δ. Γερομιχαλός, Ιωάννης Μπιλιάγκας.

-Κάτοικοι 636.

1922 Σύσταση κοινότητας Σκοτίνας (Β.Δ. 7.2.22, φεκ. α’ 19|22). Κάτοικοι 636 (οικισμός).

-Θάνατος παπά Θανάση Οικονόμου, εφημερίου στην Άνω Σκοτίνα (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού «Σκοτίνα» 2007, σελ.253).

1926 Παπά Χρήστος Σακελλάρης (Κανάκης). Τελεί μυστήριο γάμου (βλ. ως άνω  σελ. 253).

1928  Κάτοικοι 741

1930 -Μετακίνηση για Κάτω Σκοτίνα 60 οικογενειών. Έχουμε 2 σχολεία, 3 δασκάλους, 144 παιδιά.

-Η Παναϊά μετόχι στα Κανάλια μέχρι το 1930.

1938 -Μεταφορά έδρας της Κοινότητας από Άνω στην Κάτω Σκοτίνα. Διοικούσα επιτροπή: Νικόλαος Ζιώγας (πρόεδρος), Νικόλαος Δάμπλιας, Δημήτριος Μήτσιος και Αθανάσιος Πλεξίδας.

-Χειροτονία παπά-Γιάννη Μπιλιάγκα (1897-1973), εφημερίου ΑγίουΓεωργίου Κάτω Σκοτίνας. Προκάτοχός του ο παπά-Μιχάλης Τσιαπάρης.

-Δάσκαλος στην Άνω Σκοτίνα Αθανάσιος Βλέτσης (1938-48 και 1950-51).

1940  Κάτοικοι: Άνω Σκοτίνα 353, Σκοτινιώτικα 640.

1941  Κατοχή-Γερμανοί. Αρκετοί συμμετέχουν στο Κομιτάτο των Πόρων.

1942  -1946, δάσκαλος στην Κάτω Σκοτίνα Θωμάς Α. Παραμύθας.

1946 Θάνατος παπά-Λεωνίδα Οικονόμου, τελευταίου εφημερίου Άνω Σκοτίνας (χειροτονία: 1932).

1948 Εκκένωση του χωριού, οι κάτοικοι διασκορπίζονται ώς πρόσφυγες λόγω του Εμφυλίου σε διάφορα χωριά και πόλεις της πατρίδας (Λεπτοκαρυά, Λιτόχωρο, Κατερίνη, Θεσσαλονίκη, Λάρισα και αλλού).

1950 Επαναπατρισμός. Η Πολιτεία θέτει δυο προτάσεις: να φτιαχτεί χωριό στην Παραλία ή να γίνει επισκευή των σπιτιών στον ίδιο χώρο που τους βρήκε ο Εμφύλιος. Επιλέχτηκε η δεύτερη πρόταση. Το Δημοτικό σχολείο λειτουργεί κανονικά στο "Κοτσέκι"

Στη φωτογραφία μαθητές και οι δάσκαλοι Καραλής Γεώργιος, Παπαδιδασκάλου Λεωνίδας (ωρομίσθιος φιλόλογος) και Κολάρου Ελένη. Επικεφαλής ο διευθυντής Αθανάσιος Βλέτσης (με το ρεπούμπλικο). Σχολικό έτος 1950-51.

 
1951 Πληθυσμός: Άνω Σκοτίνα 75, Κάτω 1084 (1159;).

1959 Παραχώρηση δημόσιας δασικής έκτασης 29 στρεμμάτων στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για διασπορά αεροπορικών δυνάμεων και ως Κέντρο Ανάπαυσης και Ετοιμότητας των αξιωματικών και υπαξιωματικών Π.Α. (Βικιπαίδεια).

1960  Δημοτικό σχολείο Κάτω Σκοτίνας (ίδρυση).

1961 Πληθυσμός Άνω Σκοτίνας 89, Κατω 1257.

1965 Εγκατάλειψη Άνω Σκοτίνας. Ο οικισμός «Λείβηθρα» ονομάζεται Σκοτίνα.

1974 Χαρακτηρισμός αρχαιολογικών χώρων Σκοτίνας (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού «Σκοτίνα» 2007, σελ.270.

1980 Σύλλογος «Καλλίνικος» Θεσσαλονίκης και απανταχού Σκοτινιωτών.

1980 Σύλλογος «Πνευματική Κίνηση Σκοτίνας».

1981 Κάτοικοι 1200

1982 -Λειτουργία αίθουσας συνεστιάσεων. 

-Αποκατάσταση Ι. Ν. Αγ. Νικολάου (Χαλάλιος), ύστερα από κατεδάφιση συνεπεία πυρκαγιάς.

1984 Συγκρότηση Κέντρου Ετοιμότητας Διασποράς Αεροπορίας (ΚΕΔΑ) Σκοτίνας με απόφαση του Α.Α.Σ. (Βικιπαίδεια).

1985 Μεγάλη πυρκαγιά στο δάσος της Σκοτίνας (;).

1986 Μεταφέρεται η μονή των Κανάλων από τη δικαιοδοσία της μητρόπολης Κίτρους σ’ αυτήν της Ελασσόνας.

1988 Ξαναχτίζεται η εκκλησία «Χαλάλιος» ύστερα από φοβερή καταστροφή λόγω πυρκαγιάς του 1985 (βλ. Ιω. Καλιαμπού, Εκκλησίες Σκοτίνας).

1991 Κάτοικοι  967.

1993  Βρύση στον «Χριστό» δωρεά συλλόγου Σκοτινιωτών Αμερικής.

1995 1ο βραβείο Βρυξελλών στις 25.11.1995 για τις πλουσιότατες σε αγιογραφίες του Αγίου Αθανασίου.

1997 Θεμελίωση εξωκκλησίου Αγίου Ιωάννου (δαπάνη αιδεσιμολ. Γεωργίου Μπιλιάγκα).

1999 -Δημοτικό διαμέρισμα στον νεοσύστατο Δήμο Ανατολικού Ολύμπου (Καποδίστριας),

          -κάτοικοι 1024.

          -(20.02), εγκαίνια ανέγερσης του ναού Αγίου Γεωργίου.

2000 Παραίτηση εφημερίου Αγ. Γεωργίου Ιωάννου Σκρέτα και ανάληψη θέσης από αιδεσ. ιερέα Αθανάσιο Τσαρούχα.

2001 Κάτοικοι   960 .

2003 (15.08) στήνεται η προτομή του Καλλινίκου στην Άνω Σκοτίνα (βλ. Ιω. Α. Καλιαμπού «Σκοτίνα» 2007, σελ. 67)

2006  Νέος εφημέριος Αγ. Γεωργίου Ελευθέριος Βαστάζος.

 

2010  Αίθουσα Τελετών ενοριακού ναού Αγίου Γεωργίου Σκοτίνας.

2011 Με το ν. «Καλλικράτης» το δημοτικό διαμέρισμα Σκοτίνας υπάγεται στον δήμο Δίου-Ολύμπου.

2012 Ερκειάδες, νεόδμητος οικισμός Σκοτίνας.

2013 Σύνδεσμος εθελοντών νέων φίλων Σκοτίνας.

2014 Ανέγερση Παναγίας Φανερωμένης στο Γιαλό.

2015 Διπλά εγκαίνια ιερών ναών Αγίων: Γεωργίου και Καλλινίκου.

----------

Πηγές: 1. αφηγήσεις κατοίκων Σκοτίνας, 2. Κοινοτικό κατάστημα Σκοτίνας, 3.   Βικιπαίδεια, 4. «Φωνή του Ανατολικού Ολύμπου», (αρ. φ. 5/1.9.2007), 5. Ιω. Καλιαμπού: α) Εκκλησίες Σκοτίνας, β) «Σκοτίνα» Κώδικας 2007, γ) «Λαϊκή παράδοση στον Κάτω Όλυμπο», τ. δ’.

3. Επώνυμα

Επιστρατεύοντας τη μνήμη μου και συμβολευόμενος τους εκλογικούς καταλόγους ψηφοφόρων (1994) καταγράφω κύρια επώνυμα του χωριού.

α. Κύρια επώνυμα

     

Αγγέλης, Βαγγελάκος, Βλέτσης, Γαβρής, Γανωτής, Γεργωλάς, Γερομιχαλός, Γεροστέργιος, Γκάρας, Γκοθώνας, Γκόρης, Γκριμούρας, Δάμπλιας, Δήμος, Ζιώγας, Καλαμάρας, Καλιαμπός, Κανούλας, Καραλής, Καραμανώλας, Καρκαφίρης, Καψάλης, Κοκράνης, Κορκόβιλος, Κοτσιβός, Κουκουλιάρας, Κουκουσάς, Κουμουρτζής, Μάνος, Μαρνέλας, Μελιόπουλος, Μερίκος, Μητός, Μητσιάνης, Μήτσιος, Μιχαλός,  Μπιλιάγκας, Μπόσκος, Νικολός, Οικονομίδης, Οικονόμος, Οικονόμου, Παπαγεωργίου, Παπαζιώγας, Παπαοικονόμου, Παπασακελλαρίου, Παραμύθας, Πινακάς, Πλεξίδας, Πολυχρός, Σακελλάρης, Σακελλαρίου, Σαούλιας, Σκρέτας, Στύλος, Συντριβάνης, Τράντας, Τσιαπάρης, Τσινιάνης, Τσιομάνης, Φατέκας, Χασιώτης, Χριστινόπουλος, Χρυσικός.

β. Επώνυμα που ο χρόνος τα έθεσε σε αφάνεια:

Βαϊνάς, Γιαβάνος, Γιαννιός, Γκαγκανάσης, Γκέκας, Γκουντιλιάς, Γκρίνιας, Δούκας. Καραγιάννης, Καραγιαννίδης, Καρουφλάς, Κατσικόγιαννος, Κυπαρίσης, Κυρίτσης, Μαγκαντάσης, Μελιγκόπουλος, Μιχαηλίδης, Μπασιάλας, Μπέντης, Μπουκουβάλα, Παπακυριάκου, Πατσιός, Πρίντζης, Τσιόκας, Φαντάρας. 

                                        Η Κάτω Σκοτίνα (λαρωμένη). Η φωτογραφία 
                                        είναι πρόσφατη, βγαλμένη από τα "Μνημόρια".