Πόλεμος: 28 Οκτωβρίου ‘40

Ό

Σκοτίνα: 28 Οκτωβρίου 2015

ο παπά Λευτέρης διαβάζει Τρισάγιο στη μνήμη των πεσόντων

"υπέρ πίστεως και πατρίδος"

          Λένε πως η άρνηση του ’40 είναι η καλύτερη θέση της ιστορίας. Το νιώθουν αυτό όσοι πάνε στις παρελάσεις των μεγαλουπόλεων, το νιώθουν κι όσοι ζούνε τη σεμνή και αθόρυβη τελετή στο χωριό. Όσοι ακούνε τα «τρυφερά τους βλαστάρια» να τραγουδάνε και να λένε ποιήματα. Στη Σκοτίνα καμάρωσα φέτος τα παιδάκια του σχολείου που συμμετείχαν στη γιορτή. Καμάρωναν κι αυτά τη στιγμή που έβγαζα φωτογραφίες.

         

Η επίσημη δοξολογία έγινε στον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου. Αμέσως, μετά τη Θεία Λειτουργία όλοι συγκεντρώνονται στο Ηρώο, το οποίο βρίσκεται στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Στην αρχή γίνεται η καθιερωμένη επιμνημόσυνη δέηση από τον ιερέα του χωριού. Ακολουθεί η κατάθεση στεφανιών στο Ηρώο. Ύστερα πραγματοποιείται  η παρέλαση των μαθητών του δημοτικού και νηπιαγωγείου. Χώρος της παρέλασης είναι ο δρόμος που ξεκινάει από την τοποθεσία «Κλήμα»* και καταλήγει στον αυλόγυρο του ναού.

          Στις στήλες  του Ηρώου είναι γραμμένα τα ονόματα των θυμάτων όλων των πολέμων (Μικρά Ασία, Αλβανία, Εθνική Αντίσταση, Εμφύλιος). Είναι καταγραμμένα στην ιστοσελίδα μου (ανάρτηση 9.3.14).

          Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την άμεση εποπτεία του διδακτικού προσωπικού του σχολείου. Όλες οι φάσεις, (εκκλησιασμός, κατάθεση στεφανιών και παρέλαση) ήταν άψογες. Ο πανηγυρικός της ημέρας εκφωνήθηκε από τον εκπαιδευτικό κ. Παύλο Μπίτουλα. Οι μαθητές, Δημοτικού και Νηπιαγωγείου, περάσανε περήφανα μπροστά από τους συγγενείς και φίλους. Αυτοί ανταποκρίθηκαν με πλούσια ζειροκροτήματα.

----------

* Κλήμα, τοπωνύμιο (από κάποιο κλήμα στην κ. Σκοτίνα, πιο κάτω από το "Κοτσέκι" προς την πλευρά «Γαβρί»**. Ο μπάρμπα Βαγγέλης Γερομιχαλός  ("τς Όλγας") τονίζει:, "παρακάτ' στου λάκκου, απ' κάτ' απ' Τσιαούσ' του σπίτ'" (του Ποτιού Καρκαφίρη). "Η λύκους έπχιασι τς προυβατίνις στου Κουτσέκ' κι τς κατέβασι στου Κλήμα κι γέμσι η τόπους προυστούργια", δηλ. ένας λύκος έφτασε ως την πλατεία "Κοτσέκι" κι άρπαξε προβατίνες, τις οποίες οδήγησε στο απόμερο σημείο "Κλήμα" κι εκεί γέμισε ο τόπος από εντόσθια.

** Γαβρί (το) ή τα Γαβριά, συνοικία στην Κάτω Σκοτίνα (περιοχή Αγίας Τριάδας), μια εκδοχή είναι ότι εκεί υπάρχουν πολλά γαβριά, η δεύτερη εκδοχή είναι ότι παλιότερα ο μακαρίτης Βαγγέλης Γαβρής, πατέρας του Θεοχάρη, Διονύση, Γώργου κλπ, έκτισε εκεί μια καλύβα, που τη λέγανε «καλύβα του Γαβρή»).

----------

Σημείωση: Στο κτιριακό συγκρότημα του σχολείου Σκοτίνας υπηρετούν οι κύριοι:

1. Δημοτικό: Νικόλαος Λιόλιας, διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί Παύλος Μπίτουλας, Πηνελόπη Παπαδάκη, Παναγιώτης Σανοζίδης.

2. Νηπιαγωγείο: Μαρία Λαΐνα, προϊσταμένη

----------

ΕΙΚΟΝΕΣ

 

παππούδες καμαρώνουν τα εγγονάκια τους (από αριστερά:

 Γιώργος Μητσιάνης,

Γιάννης Βλέτσης, Νικόλαος Τσιαπάρης)

 

η δημοτική σύμβουλος του δήμου Δίου-Ολύμπου 

κ. Ελένη Σαλιώρα υποκλίνεται ενώπιον του ιερού μνημείου 

 

ο πρόεδρος της Σκοτίνας κ. Αθανάσιος Στύλος 

στην κατάθεση στεφανιού στους ήρωες του '40 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Μετά τον πρόεδρο του χωριού αντιπροσωπεία μαθητών 

απαγγέλλει σχετικό ποίημα προς τιμήν των ενδόξων νεκρών της Πατρίδας

 

η Σημαία υψώθηκε, η παρέλαση ξεκίνησε 

                 

                     με χαρά και λαχτάρα ο κόσμος "εν όψει" της παρέλασης 

 

ο κόσμος αγωνιά να καμαρώσει τα παιδιά τη στιγμή της παρέλασης 

ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΞΕΝΑ

 

Ομογενείς από την Αυστραλία χαίρονται που έτυχε 

      να παρευρίσκονται στη Σκοτίνα, την πατρίδα τους και 

    να παρακολουθούν την πανηγυρική γιορτή της 28ης 

         Οκτωβρίου. Η γιορτή αναμοοχλεύει στη μνήμη μας την 

        πρόσφατη ιστορία του Έθνους, το ηρωικό έπος του '40. 

Στη φωτογραφία το αντρόγυνο Γιάννη και Θεανώς Καρκαφίρη.

Έθιμα: Καστανογιορτή

Οικονομία, πρόοδος, ζωή

                                 3^η Καστανογιορτή Σκοτίνας 

17 Οκτώβρη 2015. Βραδιά ήρεμη, γλυκιά. Ο αυλόγυρος του δημοτικού σχολείου Σκοτίνας μετατρέπεται σε λαοθάλασσα. Η Καστανογιορτή (3^η στη σειρά) στο αποκορύφωμα. Αρμοδίως γίνονται αναφορές στη σημασία του κάστανου και στο διάσπαρτο κασταναριών του χωριού. Αυτά ορίζονται από τρεις νοητούς άξονες. Ο πρώτος αποτελεί την κάθετη γραμμή που πιάνει την περιοχή «Βουΐλα-Γιαλός» (Βουΐλα, πιθανόν από τη βουή των πεύκων,

(ουρλιάζν οι λύκ’ ζ ντ Βουΐλα»), δηλαδή το φάσμα από

τα δυτικά της Άνω Σκοτίνας μέχρι το Γιαλό-παραλία (ανατολικά) της Κάτω Σκοτίνας. Οι άλλοι δυο άξονες τέμνονται κάθετα προς τον πρώτο και ορίζουν τα κασταναριά α) «Πρότσ’-Σακράφ’» (Άνω Σκοτίνα) και β) Λάκκος Παπά-Ζλιάνα (Κάτω Σκοτίνα). (Για Πρότσ’ και Σακράφ’ βλέπε αντίστοιχα αναρτήσεις 1.4.15 και 6.9.15)

EIKONEΣ

 

 Οι πρόεδροι των συλλόγων α) Κώστας Γανωτής (Εθελοντών Νέων Σκοτίνας) και β) Όλγα Στύλου-Καλαμάρα (Πνευματική Κίνηση  Σκοίνας)  απευθύνουν καταλλήλους λόγους προς την πλούσια ομήγυρη της τελετής.

Τα κάστανα ψήνονται, οι παπαδούλες ετοιμάζονται. Στη φωτογραφία ο Λεωνίδας Φατέκας και Τάκης Κοκράνης.

Τα σουβλάκια στην ψησταριά κι ο φλόμος ανεβαίνει ψηλά. Επιμέλεια στο σουβλάκι οι Διονύσης Δάμπλιας και Αριστείδης Ζιάγκαλος.

                         Επίσημοι και ανώνυμο πλήθος προδίδουν το πρωτόγνωρο στο γιορτάσι.

Το «Χαμόγελο του Παιδιού» συμμετέχει και πάλι στην Καστανογιορτή της Σκοτίνας 2015.

«Κοσμούρα» από Κατερίνη και περίχωρα θαυμάζουν τη λαμπρότητα της βραδιάς (διακρίνονται στην πρώτη σειρά η Όλγα Καλιαμπού-Στογιαννοπούλου με την παρέα της (η Όλγα στη μέση).

Πρώτο πλάνο από αριστερά: Δήμητρα Καλιαμπού, Λευτέρης Γκάρας και η σύζυγός του Ελένη Χασιώτη.

Η αφθονία στις «παπαδούλες» εμφανής. Υπεύθυνοι οι Κώστας  Κοκράνης και Γιάννης Φατέκας.

Μαζί με τα κάστανα διατίθενται και γλυκά. Οι δυο πρώτοι από δεξιά οι Νικόλαος Πλεξίδας και Νικόλαος Βαγγελάκος.

 

Η μανούλα με το «καμάρι» της απολαμβάνουν την όλη πανδαισία (Αριστούλα Παπαγεωργίου του Γεωργίου με το γιο της Γιώργο).

Ο καιρός βοήθησε και οι επισκέπτες επί ποδός. Από αριστερά: Νικόλαος Δάμπλιας, Χάρης Κοτσιβός και Αθανάσιος. Στύλος του Θωμά

Γνωστοί και φίλοι ανταμώνουν στα κάστανα. Διακρίνεται καλά (αριστερά) ο Διονύσης Καραμανόλας.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ-ΧΟΡΟΙ

Η νέα γενιά αποδίδει άριστα τους χορούς που διδάχτηκε από τον άξιο χοροδιδάσκαλο Θανάση Αναγνώστου.

Το διαλογητήριο εν δράσει στα κασταναριά της Σκοτίνας. Ρωτάω να μάθω πώς λέγεται το μηχάνημα κι ένας αυθόρμητα αποκρίνεται: «Αρά, Γιάνν’, δε γξέρς πώς του λεν αυτό του σέι. Ιά, καθαρνάει τα κάστανα. Χώρια τα τρανά, χώρια τα κούτσ’κα». Στο διαλογητήριο ο Διονύσης Γανωτής του Γεωργίου.

Εκκλησίες: Άγιος Αθανάσιος

                                                

                

                                  Πάνω στο καραούλι η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου.

                                  Μπροστά μας αριστερά το Εικονοστάσι του Μάρμαρου

Στην απόκρημνη πλαγιά του Μάρμαρου, ψηλά στο καραούλι   του Κοιμητηρίου φαντάζει σκαλωμένη η εκκλησιά του Αγίου Αθανασίου. Εκείνος που θα ασχοληθεί επιμελώς με την ιστορία του ναού θα ‘ναι πολύ ευτυχής. Η προσφορά του στο χωριό θα θεωρηθεί πολλαπλώς θετική. Εν προκειμένω όλο το θέμα εξετάζεται από δυο πλευρές:

 

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Εκκλησία

 

Άγιος Αθανάσιος με την καμπάνα

Ιστορικός ναός (μονόχωρος) με πλούσιο αγιογραφικό υλικό του 17ου αιώνα. Αποσπά το 1ο βραβείο Βρυξελλών στις 25.11.1995 (βλ. τεχνογράφημα 15.2.1996 της Χαρούλας Σιαξαμπάνη αρχιτέκτονος της 9^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων). Η αγιογράφηση πρέπει να έγινε από κάποια συνεργεία έμπειρων Μακεδόνων ζωγράφων. Ο ναός είναι κτισμένος στο ύψωμα (υψ. 750 μ), προς το βόρειο μέρος της Άνω Σκοτίνας. Συγκεκριμένα στα δεξιά του δρόμου που πάει από Τρανό πλάτανο προς Καρόπλα. Ο ναός έχει τρεις εισόδους (βόρεια, νότια, δυτικά). Χρησίμευε ως νεκροταφειακός ναός μέχρι τον Εμφυλιο. Αποτελεί έργο των χρόνων, που η παρουσία .των Σκοτινιωτών είναι πια εμφανής. Κατά την περίοδο του αιώνα που αναφερόμαστε κτίζονται και σπίτια στο χωριό*. Όλο το αγιογραφικό υλικό είναι  σκηνές από την Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη).

     Η κ. Σιαξαμπάνη δίνει αξιόλογα πληροφοριακά στοιχεία. Αποσπασματικά αντιγράφω μερικά από αυτά: «1. ο μεταβυζαντινός αυτός ναός, ο κοσμημένος με τοιχογραφίες εξαίρετης τέχνης βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον οικισμό, 2. πρόκειται για μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα και στοά στη νότια πλευρά,  Οι συνολικές διαστάσεις του ναού είναι 22,5Χ11 μ., 3.  το δάπεδο του ιερού παρουσιάζει την ιδιομορφία, αντί να υψώνεται κατά ένα σκαλοπάτι από τον κυρίως ναό, βρίσκεται χαμηλότερα κατά 13 εκ. Ο ναός έχει κατασκευαστεί έτσι, ώστε να προσαρμόζεται στη μορφολογία του εδάφους, ακολουθώντας βαθμιδωτά την κλίση του, 4. Φάσεις κατασκευής: ο ναός δεν έχει κτιστεί από την αρχή όπως εμφανίζεται σήμερα. Το αρχικό κτίσμα του 1656, αν πιστέψουμε την επιγραφή, αποτελούν ο κύριος ναός και ο νάρθηκας. Στον αρχικό αυτό πυρήνα ήρθαν να προστεθούν αργότερα και διαδοχικά, πρώτα η νότια στοά με τον δυτικό χώρο και στη συνέχεια έρχεται το φράξιμο της στοάς, στο ανατολικό άκρο της, στα 1876, όπως μας πληροφορεί η επιγραφή πάνω από την είσοδο του χώρου».     

     Στο «Υδρείον», φ.1 (5. 11. 2001) ο Βαγγέλης Παπαθανασίου σημειώνει: «στα νότια προσκολλάται ανοιχτή στοά, η τελευταία πεσσοστήρικτος είναι του 1876, βάσει χαρακτής επιγραφής άνωθεν της εισόδου σε δωμάτιο διημερεύσεως (στο οποίο απολήγει η στοά στα ανατολικά): ΕΠΙΤΡΟΠΕΥΩΝ {Ε}Ν 1876 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ /6 ΜΑΣΤΟΡΟ/ΓΕΩΡΓΗΣ».

Σχετική εργασία (έρευνα) παρατηρούμε στο «Οδοιπορικό στην Άνω Σκοτίνα. Οι τοιχογραφίες της Κόλασης» της Ευλαμπίας Τσιρέλη, που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο (Life, Science and Fiction by Evlampia Tsireli).

     Ο Άγιος Αθανάσιος γιορτάζει δυο φορές το χρόνο. Μια στις 18 Ιανουαρίου και μια στην ανακομιδή των λειψάνων του αγίου, στις 2 Μαΐου, όπου έχουμε και το επίσημο πανηγύρι. Δυστυχώς από τη δεκαετία του 1990 ο ναός είναι κλειστός. Να ευχηθούμε γρήγορα να ξαναλειτουργηθούμε.

----------

                * ενδεικτική είναι μικρή επιγραφή σε λίθινο πλακίδιο που φυλάσσεται

        στον ξενώνα του Θάνου Συντριβάνη. Στην επιγραφή αυτή σημειώνεται:

        «ΕΠΗ ΤΟ 1692».     

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Λαϊκή παράδοση

 

1. στην ανάρτηση της 8.1.15 με τίτλο «τα γίδια στο Κοιμητήριο» γίνεται εκτενής αναφορά στη λαϊκή παράδοση που σχετίζεται με τον Άγιο Αθανάσιο.

2. το 1945, τσοπανόπουλο δέκα ετών, έκαμα μια κατεργαριά:  έμπασα τις γίδες στον ξένο μπαξέ στην τοποθεσία «Κατράνη»*. Για να τρώνε τις φασουλιές αμέριμνα, βούλωσα τα κυπριά με χόρτα

(για αποφυγή θορύβου). Στην επιστροφή προσπερνώντας τον Άγιο Αθανάσιο μ’ έπιασε κρύος φόβος. Ο νους μου πήγε στο κακό. Μήπως ξεσηκωθούν οι πεθαμένοι. Ήταν «μούρκια», σούρουπο. Ακαριαία παίρνω σωτήρια απόφαση. Χώνομαι στη μέση του κοπαδιού, Ανοίγω όλα τα κυπριά,  παροτρύνω τις γίδες να τρέχουν και το κουδούνισμα να είναι δυνατό. Στον Τρανό Πλάτανο ηρέμησα. Τα φαντάσματα εξαφανίστηκαν!

3. το καλοκαίρι του 1993 ο Δημητρός Παπαγεωργίου μου εκμυστηρεύτηκε: «Μι του Θιουχάρ του Ντάμπλια είχαμι τα γίδια παναθέ ‘π’ τ’ Μοίρα [πιο πάνω από τη Μοίρα, κοντά στα Κοιμητήρια]. Πήρι βρουχή κι τα γίδια κόβν σιακάτ’ κι πααίν στου νάρθηκα ‘π’ τουν Αϊ-Θανάσ’. Μι λέ’: «πάρι μπρουκόβα κι τράβα σιακάτ’ [πάρε την προκόβα και πήγαινε κάτω στον Αϊ-Θανάση). Ιγώ θα κάτσου να μάσου του τυρί». Μπρουκόβα κουκούλα κι κόβου σιακάτ’. Του μπιρίμινα, του μπιρίμινα πότι να κατιβεί. Σα να μι πήρι λίγου ι ύπνους. Αυτός πάει απού πίσου, ‘π’ του πουρτί. [αυτός μπήκε από τη βορεινή πόρτα]. Μπαίν’, ανάβ’ τ’ λαμπάδα, πααίν’ στου ψαλτήρ’ «ααα, ααα». «Αμάν, βγήκαν οι πιθαμέν’». Ήταν κατά του 1934. Όξου βρουχή τουλούμπα.

4. όταν πέθανε ο μακαρίτης (…) και το φέρετρο με τη νεκρική συνοδεία έφτασε στην Παρθένη τς απαλνής Σκοτίνας, οι συγγενείς έκλαιγαν και η κόρη του έβγαζε θρήνο: «αχ! πατέρα μ'! μι πχιον να σι συντουμοιάσου!»

Κι ο μπαρμπα Γιαννούλς ο Τράντας φώναξε: «Ιά, μι γκαρυά τς Στάθους».

Εννοούσε τον κορμό της καρυδιάς της Στάθους, που ισκιώνει όλη την Παρθένη.

     Πάντα στον τόπο αυτό σταματούσε η νεκρική πομπή για να ξαποστάσει ο κόσμος, να πάρει μια ανάσα. Διότι από κει και πέρα η ανηφόρα μέχρι τον Τρανό Πλάτανο είναι απότομη, ανυπόφορη.

----------

* σε άλλη περίπτωση δεν την γλίτωσα, όταν  μια βραδιά «πάτησα» τον μπαχτσέ «τς Στύλινας σ’ τ’ Σκήπ’». Την επομένη έρχεται χαρτί στον πατέρα από τον Κακάλη Ντουραλή, αγροφύλακα με την υποχρέωση να πληρώσει ο πατέρας μου δέκα οκάδες χοντρά (γίγαντες) φασόλια.

----------

Επεγηγήσεις:

Καρόπλα, βλ. ανάρτηση 8.1.15

Κατράνη (η), τοπων. στα βόρεια της Άνω Σκοτίνας. Πευκόφυτη περιοχή. Από τους κορμούς των δέντρων οι Σκοτινιώτες βγάζανε δαδί, από το οποίο φτιάχνανε κατράνη.

Μάρμαρος, βλ. ανάρτηση 8.1.15

Μοίρα, βλ. ανάρτηση 8.1.15

Παρθένη, βλ ανάρτηση 8.1.15

Σκήπ’, βλ. ανάρτηση 5.2.15

Τρανός πλάτανος, Ανηφορίζοντας προς το πλατάνι, από Άνω Σκοτίνα προς Καλλιπεύκη.φτάνουμε "στου ντρανό του Μπλάτανου". Στον Τρανό τον Πλάτανο ο κόσμος όλος κατά τον εσπερινό του δεκαπενταύγουστου περίμενε την Παναγία των Κανάλων. Δηλ. μια επιτροπή έπρεπε από μέρες να προετοιμάσει τα πράγματα, ώστε η Εικόνα της Παναγίας να μεταφερθεί από το μοναστήρι των Κανάλων στο πανηγύρι της Σκοτίνας. Έτσι, στον Τρανό τον Πλάτανο γινόταν περίλαμπρα η υποδοχή της Παναγίας. Ακολουθούσε λιτανεία, στην οποία όλος ο κόσμος συμμετείχε με το παραδοσιακό "Κύριε ελέησον". .

Εμφύλιος: θάνατος Μανόλη Κ. Παπαγεωργίου

Στα θύματα του Εμφυλίου συγκαταλέγεται και ο Μανόλης Παπαγεωργίου του Κωνσταντίνου, από τη Σκοτίνα Πιερίας (βλέπε φωτογραφία). Στο χωριό τον ξέρανε με την επωνυμία «ι Μανόλς τς Κώτσινας». Το κάνανε αυτό για να μη τον μπερδεύουν με τον ξάδερφό του Μανόλη Παπαγεωργίου, τον ξακουστό δεξιοτέχνη στο κλαρίνο. Πληροφορίες για το θάνατο του Μανόλη δίνει η σχετική συνέντευξη που μου έδωσε ο Θανάσης Γερομιχαλός του Αποστόλου (καλοκαίρι 1996). Από τη συνέντευξη φαίνεται ότι ο Μανόλης σκοτώθηκε σε μια περιοχή του Λιτοχώρου καλυμμένη από πουρνάρια, κοντά στο μοναστήρι του αγίου Διονυσίου (Μετόχι) του Ολύμπου.

                                          Αφήγηση:  Θανάσης Α. Γερομιχαλός

(

ΤΟΠΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ: Στου Λτόχουρου μι δώσαν τφέκ’. Τρέχαμι στουν’ Όλυμπου κι δε σώναμι. Μας ανάγκασαν. Ή του παίρς, ή πας ζ  ντ  Γιούρα". Μας δώσαν τφέκ’ το 1948 μέχρι το ‘50. Το ‘χουμι πληρώσ’ μι αίμα, που λέν’. Ι Μανόλς ι Παπαγιώρς, τς Κώτσινας, ικεί σκουτώθκι. Είχι κι αυτός όπλου. Ι Μανόλς ήταν μαζί μι του Μανόλ’ του Μάνου, του Μπαντέκου, που λέμι, του Θανάσ’ του Μπουλυχρό, τ’ Μίχου τ’ Πουλυχρού. Αυτοί φυλάγαν φυλάκιου ικεί πάν’. Οι αντάρτις τς 

 παρακουλουθούσαν κάθι μέρα. Τς πιρικυκλώσαν γύρου γύρου ικεί, πριν πάμι στο Μιτόχ’, ικεί απού ‘νι κάτ’  δέντρα.  Ικεί ακριβώς ήταν. Αυτοί, πώς καθόταν ξαπλουμέν’. "Τα χέργια ‘παν’". Βάν’ ριπές.

           -Ποιοι είπαν "τα χέρια ‘πάν’ ".  

-Οι αντάρτις. Ιτούτ’ ήταν ξιγνιαζμέν’. Άλλους διάβαζι "επιστουλή",  ήταν ι Γιώρς ι Γανουτής. Ι Θανά ‘ης ι Πουλυχρός, πώς ήταν ξαπλουμένους -ήταν Μάης μήνας μέσ’  στα γαυριά -γαυριά μι γάτζια- κι άρπαξι του όπλου να του πάρ’  απ’  του γαυρί. Δε μπόρσι να του πάρ’, γιατί τς είδι απού δώ ίσια μι κεί, έρχουνταν αυτοί. Τ’  απαράτσι ουδ’ ικεί του όπλου. Κάμν’ του γκατήφουρου. Έπριπι να διανύσουν καμιά 500 μάτρα στ’ αρμάν’ να κατιβούν στου δρόμου. Ικεί ‘ταν του σφάλμα. Ι Μπατέκους σφυνώθκι μέσα σι κάτ’ βράχια κι δε μπόρσαν να τουν βγάλν’ κι παρέμεινι ‘κεί. Ι Μανόλς του γξέφυγι, πάει κάτ’ στου δρόμου. Οι αντάρτις του δρόμου τουν φύλαγαν. Κι σι μια στρουφή μι αυτόματου του γκαθάρσαν κατιφθείαν. Φάτσα, φάτσα. Του γξιντύσαν, του μπήραν τα ρούχα κι τουν άφσαν γυμνό, μόν’ μι μια φανιλίτσα κι ένα σώβρακου. Τα πήραν ούλα. Παπούτσια, ρούχα, ό,τ’ είχι. Τουν άφσαν ξαπλουμένουν στου δρόμου.  

-Νεκρό.  

-Νικρόν.  

Φύγαν, μιτά, αυτοί ύστιρα.  Ώσπου να φτάσ’ στρατός, αυτοί είχαν εξαφανιστεί. Η κηδεία έγινι στουν Αγιο Νικόλαο.  

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ Στο Λιτόχωρο μου δώσανε όπλο. Τρέχαμε πάνω στον Όλυμπο και δεν τελειώναμε. Μας εξανάγκασαν: «Ή το παίρνεις ή πας για τη Γιούρα» (εξορία στις φυλακές της Γιούρας). Μας έδωσε όπλο ο στρατός το 1948 μέχρι το 1950. Αυτό το όπλο το έχουμε πληρώσει με αίμα, καθώς λένε. Για παράδειγμα, ο Μανόλης Παπαγεωργίου, της Κώτσινας. Αυτός σκοτώθηκε στην περιοχή Λιτοχώρου. Κι αυτός είχε χρεωθεί όπλο από την υπηρεσία. Ο Μανόλης έτυχε να έχει συντροφιά τον Μανόλη Μάνο, τον Μπαντέκο*, που λέμε, και τον Θανάση Πολυχρό, παιδί του Μίχου Πολυχρού. Αυτοί φυλάγανε σκοπιά σε κάποιο φυλάκιο, λίγο παραπέρα από το Λιτόχωρο. Εντωμεταξύ οι αντάρτες κάθε μέρα τους είχαν υπό παρακολούθηση. Τους περικυκλώσανε γύρω-γύρω εκεί, στην περιοχή πριν φτάσουμε στο Μετόχι του αγίου Διονυσίου. Ακριβώς στο σημείο που συναντούμε μερικά δέντρα, βελανιδιάς. Σ’ αυτή την περιοχή φύλαγαν. Οι αντάρτες παραπέρα παραμόνευαν και, καθώς τους είδαν ξαπλωμένους, φώναξαν: «Τα χέρια επάνω». Και αμέσως ρίχνουν ριπές. 

          -Ποιοι είπαν «τα χέρια επάνω»;

          -Οι αντάρτες. Ετούτοι εδώ ήταν αμέριμνοι και ήσυχοι. Αρκεί να σου πω ότι άλλος διάβαζε «επιστολή»**. Ο Γιώργος Γανωτής. Ο Θανάσης Πολυχρός, όπως ήταν ξαπλωμένος -ήταν Μάης μήνας-ανάμεσα στα γαυριά. Και τι γαυριά! Απ’ αυτά που έχουν χοντρά ξύλα σα γάντζους. Αμέσως πλησιάζει το γαυρί για να ξεκρεμάσει το όπλο. Μάταια, όμως· δεν τα κατάφερε να το πάρει,  γιατί οι αντάρτες πλησίασαν κοντά. Τους είδε ξαφνικά μπροστά του. Βρέθηκαν μεταξύ τους σε πολύ μικρή απόσταση. Έτσι δεν πρόλαβε να πάρει το όπλο που ήταν κρεμασμένο στο γαυρί. Πετιούνται, τρέχουν προς την κατηφόρα. Έπρεπε να διανύσουν κάπου 500 μέτρα μέσα στο αρμάνι με τα χαμόκλαδα για να κατεβούν κάτω στο δρόμο. Αυτό ήταν το σφάλμα τους. Ο Μπαντέκος, δηλαδή ο Μανόλης Μάνος χώθηκε σε κάτι σπηλιές, ανάμεσα στα βράχια. Δεν τα κατάφεραν να πλησιάσουν, να τον ξετρυπώσουν από ‘κεί. Έμεινε εκεί μέσα κρυμμένος. Ο Μανόλης αποχωρίστηκε από αυτόν. Τρέχει προς τα κάτω, στο δρόμο. Οι αντάρτες φύλαγαν καλά το δρόμο. Και σε μία στροφή με αυτόματο όπλο τον καθάρισαν αμέσως, χωρίς καμιά καθυστέρηση. Συναντήθηκαν πρόσωπο με πρόσωπο. Τον ξέντυσαν, του βγάλανε τα ρούχα και τον εγκατέλειψαν γυμνό. Τον άφησαν μόνο με τη φανελίτσα και το σώβρακο. Του τα πήραν όλα. Παπούτσια,  ρούχα, ό, τι δηλαδή φορούσε ο άνθρωπος. Τον εγκατέλειψαν ξαπλωμένο στο δρόμο. 

          -Νεκρό;

          -Νεκρό.   

          Γρήγορα,  γρήγορα φύγανε αυτοί ύστερα. Ώσπου να ‘ ρθεί ο στρατός, οι αντάρτες εξαφανίστηκαν. 

          Η κηδεία έγινε στον άγιο Νικόλαο Λιτοχώρου. 

----------

*  Μπαντέκο τον βγάλανε από το όνομα κάποιου αντάρτη. Ένας Λιτοχωρίτης «μάυς» -Οικονόμου- που είχε κάνει στα ανταρτικά, είχε κάποιον ταγματάρχη Μπαντέκο. Ήταν κοντός στο ανάστημα, όπως και ο Μανόλης Μάνος (1917-2002). Μόλις ο Οικονόμου είδε το Μανόλη, του είπε: «Σα του Μπαντέκου είσι,  αρά,  που είχαμι απάν στου βουνό. Τουν μνιά ‘ιζ καταπληκτικά».  

**  πρόκειται για το φυλλάδιο "επιστολή του Χριστού". Θυμάμαι, πως η «επιστολή» αυτή κυκλοφορούσε ευρέως στα χρόνια του Εμφυλίου. Μας λέγανε ότι «όποιος διαβάσει την «επιστολή» μια φορά την ημέρα, όλες οι αμαρτίες εξαφανίζονται και λιώνουν». Ήμουνα ανταρτόπληκτος (1947-50) στην Περίσταση Πιερίας. Πολλοί συμμαθητές μου στο δημοτικό, μαζί κι εγώ,   διαβάζαμε επιμελώς την «επιστολή».    

----------

Σημείωση: Οι γονείς του Μανόλη ήταν Κώτσιος και Ουρανία. Είχε μια αδερφή, τη Γραμματούλα, παντρεμένη με τον Γιώργο Γανωτή.