Κυριακή 26 Νοεμβρίου 2023

Δοξασίες: ΣΚΟΤΙΝΑ-«ιλιάτσια» (γ)

"Γιαννούλς" Δάμπλιας με τρεις τέχνες:

α) χαλκιάς (σιδηράς)

β) οργανοπαίχτης (βιολί)

γ) ράφτης









ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ (συνέχεια από προηγούμενο)


1. Περί ρούχα γυναικός:

Όταν δεν σταματήσει το αίμα γυναικός, κάψε το λαφοκέρατο να γίνει σκόνη, την οποίαν ανακατεύομε με καλόν κρασί. Δίνομε εις την γυναίκα να πίει το πρωί και το βράδυ. Το αίμα σταματάει.

2. Εις σπληνιάρην:

Όταν έχεις σπλήναν, βράζε την φλούδα του μέλιου με κρασί και πίνε το.  Εάν είναι το πρήζμα απάνω εις την σπλήναν, κοπάνισον ρίζαν της ατζικνίδας με καλόν κρασί άσπρον και βάνε το έξω εις το πρήζμα και ιατρεύεται.

3. Τι χρήζει το δενδρολίβανον:

Βράσε τα άνθη του δενδρολιβάνου με το νερόν. Κόψε τα ξύλα του δενδρολιβάνου, καύσετα, κάνετα σκόνην και τρίβε τα οδόντια με ένα λινό πανί δια να ασπρήσουν και περνά τους πάσα ασθένεια.

4. Όταν η μύτη ματώνει:

Διά να σταματήσει αίμα οπού τρέχει από την μύτην και το στόμα: Καύσε αυγόφυλλα, βάλε τα εις ολίγον ξύδι αψύ και τότε τρίψε τα να γίνουν σκόνη και από ταύτην φύσα με μασούρι εις το ορθούνι όπου τρέχει το αίμα. Το αίμα τότε στέκεται.

5. Εις δάγκωμα όφεως:

Εις δάγκωμα όφεως ή άλλου φαρμακερού ζώου: Κοπάνισον το δέρμα του όφεως με σπλήναν χοίρου και βάλε το εις την πληγήν.

'Ετερον: Ανακάτωσε με άλας κρόκον αυγού και βάνε το εις το δάγκαζμα.

6. Τα μούρα:

Ο ζωμός της φλούδας και των φύλλων καταπραΰνει τον πόνον των οδόντων. Να πλύνεις μετ' εκείνο το στόμα σου.

7. Τα κολοκυθόφυλλα:

    Ωφελεί ο ζωμός εις τον πόνον των αυτιών. 'Ετερον: Να τρίψεις με τα φύλλα της κολοκυνθιάς το άλογον και δεν καθίζουν οι μυίγες.

8. Το πράσον:

Το πράσον είναι βλαβερόν και δεν πρέπει να τρώγει τινάς. Μόνον τα φύλλα του ωφελούσι εις τας εξοχάδας. Είναι αντιφάρμακον, έτι δε αφανίζει και την μέθην, ήγουν, όταν μεθύσεις και να φας πράσα, ξεμυθάς ογλήγορα.

9. To κρεμμύδι:

Το κρεμμύδι είναι θερμόν και ανοίγει τας εξοχάδας. Αυξάνει το σπέρμα και παρακινά εις την πορνείαν και δίδει ύπνον βαρύν. Αμή βλάπτει τα ομάτια όταν το τρώγεις ωμόν. Άμα ξεθυμάνει αμέ τρώγε  ολίγον.

10. To μάραθον:

Το μάραθον καθαρίζει τα νεφρά και δίδει πολλήν ωφέλειαν εις τα εντόσθια, αμή περισσότερον ωφελεί το φως των ομμάτων. Όσοι έχουν ασθένειαν εις τους οφθαλμούς, ας κοπανίζουν την ρίζαν του, να την πλύνουν πρώτον καλά, όταν έχουν μικράν σκότισιν, ώσπερ να ειπούμε ορνιθοτύφλωμα.

11. Για την πούντα ή τον πλευρίτην.

Δια να έχεις ιατρεία εις τον πλευρίτην ή πούντα, σκάψε ένα κυδόνι, Βάλε το εις στάκτην πυρουμένην να ψηθεί καλά, και τότε, αφού χλιαρίσει καμπόσον,  το φάγει ο πλευριτωμένος και γλιτώσει την ζωήν του με την θείαν βοήθειαν. ,


 

Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 2023

Δοξασίες: ΣΚΟΤΙΝΑ-«ιλιάτσια» (β)

 

 

Το αντρόγυνο: Ιωάννης Δάμπλιας του Αθανασίου (Γιαννούλς) και Όλγα Γερομιχαλού του Ιωάννη (αδερφή "τ΄ Νικουλή".

 

 

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΥΤΕΡΗ (συνέχεια από προηγούμενο)

6. Εις πάσαν λογής ρευματικόν:

Γέμπσε ένα τσοκάλι φύλλα από διόκιαμον, βράζε το καλά να μην ξεθυμάνει και σκάψε σιγά εις την πόρτα ή άλλον τόπον, οπού να περνά πολύς λαός και χώσε το εις την γην να πατήσει από πάνω και ας κάμει εκεί από τον Μάιον μήνα έως τον Αύγουστον όλον. Τότε το εβγάλεις και ευρίσκεις τα φύλλα απάνω και λάδι το κάτω, το οποίον φύλαξε εις αγγείον υάλινον. Και αυτό θεραπεύει πάσαν λογής ασθένειαν του ρευματικού και εις τους πόδας και εις τας χείρας και γόνατα. Μόνον φυλάγου να μην εγγίζει αυτό το λάδι εις γερόν τόπον, ούτε την κεφαλήν ή άλλο μέρος λεπτόν και δίδει πολλήν βλάβην. Διατί είναι και πολλά αψύ και περνά την σάρκα κι αν θέλεις να το δοκιμάσεις στάξε μιαν ρανίδα εις την παλάμην σου να ιδείς πώς περνά το άλλο μέρος.

7. Το έντερον του παιδός:

Όταν βγαίνει του παιδός το έντερον του αφιδρόνος,  τρίψε άλας ψιλόν ή άλευρον και όταν έβγει ο κολόντερος βάνε το από τούτο το άλας. Και όταν το κάμεις πεντέξι φορές θεραπεύεται.

8. 'Οστις έχει τσάκισμα.

Όστις έχει τσάκισμα και δεν ημπορεί να κοτορίσει, ας βάλει τον Μάιον μήνα ένα λαγόν ζωντανόν εις τον φούρνον να ξηρανθεί τόσον, έως να ημπορεί να το κάμει σκόνην, την οποίαν ας πίνει ταχύ και βράδυ.

9. Αποθαμένον βρέφος.

Εάν είναι αποθαμένον το βρέφος εις την κοιλίαν της μάνας του, στούμπσε δέκα φύλλα της δάφνης τριφερά. Να τα πίει αυτά η μάνα με ζεστό νερό. Και πρασόφυλλα βάνε εις την κοιλίαν ζεστά και πρασόσπορον βραζμένον να πίει και γεννά πάραυτα.

10. 'Οταν λύει ανδρόγυνο.

'Επαρε χολήν του κοράκου και μελιτζοβόλαδο, ίσια και τα δύο και ας αλειφθεί ο άνδρας εις όλον του το κορμί και ας γράψει το τροπάριον ετούτο της Παντηκοστής "λύει τα δεσμά και δροσίζει την φλόγα" και τα εξής. Το τροπάρι ετούτο να το βαστά απάνω του. Και τότε ας πέσει με την γυναίκα του και λύει η μαντεία. Το άνωθεν λάδι ας το αγοράσει από τα εργαστήρια.

----------

Σημείωση: Ο Ιω. Δάμπλιας ήταν λάτρης της μουσικής. Το βιολί ήταν γι αυτόν η καλύτερη συντροφιά. Αγαπούσε, φαίνεται, και την εκκλησιαστική μουσική. Γνώριζε πολλά τροπάρια απέξω, παρόλο που δεν ήταν ψάλτης. Ο στίχος "λύει τα δεσμά και δροσίζει την φλόγα" βρίσκεται στις Καταβασίες της Πεντηκοστής: "Θείω καλυφθείς ο βραδύγλωσσος γνόφω").

Δευτέρα 13 Νοεμβρίου 2023

Δοξασίες: ΣΚΟΤΙΝΑ-«Ιλιάτσια» (α)

 

"ΙΛΙΑΤΣΙΑ" - ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ

 

Ξεσκαλίζω παλιό σημειωματάριο του αείμνηστου Ιωάννου Δάμπλια-Γιαννούλη- (1882-1951), παππού μου (από μητέρα). Εντυπωσιάζομαι από την τάξη και οργάνωση του ανθρώπου. Εκεί, ανάμεσα στ' άλλα, υπάρχει μια σειρά από ιλιάτσια (*), γιατροσόφια..

Προς διευκόλυνση του αναγνώστη, επιφέρω μερικές αλλαγές στα ιλιάτσια (εκεί που ταιριάζει).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: ο παππούς χρησιμοποιεί την ντοπιολαλιά.

 

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ

1. Όταν έχεις θέρμη και δεν σι πιρνάει:

1/2 μισή οκά κρασί παλαιόν.

1 δράμι κινίνον. 

2 δράμια νισταντίρη, να το στομπίσεις και να το ρίξεις μέσα εις το κρασί ομού με το κινίνο και κάθε βράδυ να πίνεις από ένα ρακοπότηρο και περνάει η θέρμη.

2. 'Οταν έχεις πληγή:

Δια να κλείσει η πληγή ογλήγορα. Όταν έχεις καμίαν πληγήν και τρέχει ύλη πολλή και δεν ημπορεί να σαλτάρει, βάλε κόνην από λαφοκέρατον ή μάσησον τρίφυλλον και βάλε το εις την πληγήν, μάσησον σιτάρι καλά και βάλε το να σταματήσει.

3. 'Οταν δεν έχεις τρίχες:

Δια να φυτρώσουν στο σώμα σου τρίχες, καύσε αβδέλες να γίνουν σκόνη,  την οποίαν βράσε με νερόν έως να βράσει το τρίτον και με το νερόν αυτό άλειψε τον τόπον και θα φυτρώσουν τρίχες.

4. 'Οταν σφάλεις εις το μαγείρευμα:

Αν σφάλεις εις το μαγείρευμα και βάλεις πολύ άλας, έπαρε ένα σφουγγάρι ή ένα πανί παστρικόν και βάλε το εις το τζουκάλι να κάμει ολίγην ώραν. Μετά βγάλε το και παίρνει το άλας. Δια να ψήσεις αυγά χωρίς φωτιάν βάλε σε ένα τζουκάλι άσβεστον ασβέστην, βάλε και νερόν και ρίξε τα αυγά. Και βράζοντας η ασβέστη ψήνονται τα αυγά και ούτως κερδεύεις το στοίχημα.

5. 'Οταν ο ασθενής πεθαίνει:

Δια να εγνωρίσεις ασθενή εάν αποθαίνει ή όχι, ας κάμει το νερόν του εις ένα γυαλί. Εις το γυαλί ας στάξει μια γυναίκα οπού να εγέννησεν αρσενικόν παιδίον καμπόσας ρανίδας από το γάλα της και, αν στέκεται το γάλα επάνω ωσάν πικτόν, δεν αποθαίνει ο άρρωστος, ειδέ και σκορπίσει να γένει ένα με το ούρος, αποθαίνει.

----------

* ιλιάτσια, από το ιλιάτς=λίγο, όσο για δοκιμή (λέξη τουρκική ilats, (Ευανθία Δουγά-Παπαδοπούλου-Χρήστος Τζιτζιλής «το γλωσσικό ιδίωμα της  ορεινής Πιερίας» Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2006).   

(Συνεχίζεται).

 
 

Δευτέρα 6 Νοεμβρίου 2023

ΠΡΟΣΩΠΑ: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΖΙΩΓΑΣ



 

                                    



     Η παρούσα ανάρτηση αφιερώνεται στη μνήμη του Αθανασίου Ζιώγα του Νικολάου, συμπατριώτη και φίλου. Κηδεύεται σήμερα 6 Νοεμβρίου στη Σκοτίνα Πιερίας. Υπηρέτησε ως δάσκαλος και διευθυντής του δημοτικού σχολείου Σκοτίνας στα χρόνια 1963-66 και 1971-73. Το φωτογραφικό υλικό που παρατίθεται φανερώνει την κατά καιρούς συνεργασία μας στην δημόσια εκπαίδευση.










ΕΠΙΣΤΟΛΗ του Θανάση:

Σκοτίνα 24.10.71

Αγαπητέ Γιάννη, ζητώ χίλια συγγνώμην για την αργοπορία μου. Πρέπει νε με δικαιολογήσεις διότι αυτόν τον καιρό είχα πολύ δουλειά στο σχολείο και δεν μπορούσα να σ΄΄απαντήσω αμέσως. 

    Η εργασία που σου στέλνω είναι πάλι πρόχειρη. Δεν είχα καιρό να την ελέγξω. Όλα είναι γραμμένα όπως ακριβώς τα είπε η μαθήτρια της τάξεώς μου η Μαρία Δ. Δάμπλια.

    Τώρα εσύ διασκεύασέ την λίγο όπως νομίζεις όπου είναι ελλειπής.

    Είμεθα όλοι καλά ευχόμενοι το αυτό και για σας.Έχετε χαιρετισμούς από την γυναίκα μου, την μάνα μου και όλους τους συγγενείς μας,


                                                Φιλικώτατα

                                                 Θανάσης