ΘΑΛΑΣΣΑ: Ψαράδες

       ΑΦΗΓΗΣΗ: Θανάσης Καλαμάρας

   Στις 13 Σεπτέμβρη 2017 παίρνω συνέντευξη από τον Θανάση Καλαμάρα-Καϊάκα του Θεοχάρη. Η συζήτηση γίνεται στο σπίτι του στην Σκοτίνα Πιερίας. Το θέμα αναφέρεται στη δουλειά των ψαράδων της Σκοτίνας. Να σημειωθεί ότι ο Θανάσης, όταν με συναντάει, φωνάζει: «Γιάννη, σε μια βραδιά». Είναι το σύνθημα σε κάθε μας αντάμωση. Είμαστε ,δηλαδή, γεννημένοι την ίδια βραδιά.

 

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ:   -Θανάση εσύ δούλεψες στη θάλασσα

          -Δούλεψα όλα μου τα χρόνια, όταν ήμουνα νέος.

          -Τώρα ποιοι εργάζονται στη δουλειά σου;

-Έχω τα δυο μου παιδιά τον Θεοχάρη και Βασίλη. Ο Θεοχάρης μεγαλύτερος.

-Ποιες ώρες εργάζονται;

-Ανάλογα. Συνήθως όλη τη νύχτα στη θάλασσα από Λιτόχωρο μέχρι Πηνειό. Από τη στεριά 3 χιλιόμετρα βάθος.

          -Τη στιγμή αυτή σε βλέπω να δουλεύεις έχοντας μπροστά δίχτυα και εργαλεία. Αυτό που κάνεις τώρα πώς λέγεται;

          -Αρμάτωμα, αρματώνω δίχτυ.

          -Αυτό που κρατάς στα χείλη πώς λέγεται;

          -Μέτρο και μετράω τα καμάρια. Αν δεν τα μετρήσω τα δίχτυα δεν ρίχνονται στη θάλασσα. Πρέπει το δίχτυ να είναι μισή οργιά μικρότερο από το μολύβι, ούτως ώστε να τραβάει το μολύβι. Έτσι και τα ‘βαλες στραβά δε ρίχνεται μέσ’ στη θάλασσα το μολύβι. Γι’ αυτό έχουμε το μέτρο και μετράμε. Π.χ. είναι 100 μ. το δίχτυ, γίνεται 50, βάζουμε χύμα μέσα, μπόσκα. Να πιάνεται το ψάρ’, να μην είναι τριζάτο έτσ’. Άμα είναι τριζάτο, δε θα χτυπήσ’. Άμα είναι μπόσκο, θα περδικλωθεί. Το κάθε δίχτ’ έχ’ το ψάρ’. Ας πούμε, το απλάδ’ δεν είναι για γαρίδα. Τα πυκνά δίχτυα είναι για γαρίδα.

          -Για σαρδέλες;

          -Εμείς δεν πιάνουμε σαρδέλες. Εμείς πιάνουμε κουτσουμούρες, μπαρμπούνια, γλώσσες, γαρίδες. Σαρδέλες, γαύρο και παλαμίδες πιάνουν τα γκιργκίρια, με λάμπες. Τα καΐκια έχουν τα ραντάρ και βλέπουν τα ψάρια. 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 

 

Η σύζυγος του Θανάση αείμνηστη

Αλεξάνδρα Κουκουσά.

 

 

 

Θεοχάρης Καλαμάρας του Αθανασίου,

πατέρας του Θανάση.

 

 

 Ο Θανάσης δείχνει τον τρόπο που δουλεύει στα δίκτυα.

 

 

 

 

  

Ως συνταξιουχος (τώρα στα γεράματα) του αρέσει να εργάζεται ασταμάτητα βοηθώντας τα παιδιά του. Γνωρίζει τη σημασία και τα "τερτίπια" που κρύβει η θάλασσα (φωτογραφία τωρινή 30.7.2022).

 

 

Το σπίτι στην Κάτω Σκοτίνα. Μου εξηγεί ο Θανάσης. "Εδώ εργάζομαι τις ελεύθερες ώρες. Ευτυχώς υπάρχει αυτή η απασχόληση και περνάει ο χρόνος ευχάριστα".

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Θανάση, μια και μιλάμε για θάλασσα, να κάνουμε ένα αφιέρωμα στη μνήμη  του  Θανάση Καλαμάρα του Νικολάου. Να μου πεις πως πνίγηκε ο Θανάσης.

          -Είχε μια θάλασσα τραμουντάνα (βόρειοι άνεμοι). Έκουψι λίγου η θάλασσα και ρίχνουν τα δίχτυα εκεί στον Πηνειό. Κι ο Πηνειός κατέβαζι.

 Η θάλασσα έχ’ πιο δύναμη απ’ του πουτάμ’. Κι όταν κατέβαζι του πουτάμ’ κι η θάλασσα μαζί, τον ήφιρι κουλτούμπα του καΐκ’. Ο Θεοχάρης Συντιβάντζ πήδηξι στα ριχά και σώθηκε. Τον Θανάσ’ τον έβαλι από κάτ’ το καΐκ’ και τον χτύπσι το κεφάλ’. Και μετά από 5-10 μέρες τον βρήκαμε κάτ’ στον κάμπο του Δεματά, απ’ το Τσιάιζο πιο κάτ’. Ήταν ένα χρόνο μεγαλύτερος από μένα. Παιδί του Νικολάου και Μαρίας από τον Πυργετό. Αυτό έγινε στις 22 Μαρτίου 1971.

ΠΡΟΣΩΠΑ: Ηλίας Σαούλιας (1936-2022)

 

        Ο Ιούλιος μήνας είναι μήνας τ΄ Αη-Λιά (*). Στις παραμονές τ΄ Αη-Λιά ο αγαπητός φίλος και συμπατριώτης Ηλίας Σαούλιας εγκαταλείπει τον μάταιο κόσμο (14.7.22). Η ψυχή του προτίμησε άλλο κόσμο, τους ουρανούς. Φτερούγισε για την αιωνιότητα.

 

ΚΟΙΝΑ ΒΙΩΜΑΤΑ: Ζήσαμε μαζί τα παιδικά μας χρόνια στην Άνω Σκοτίνα. Σπουδάσαμε μαζί στο Γυμνάσιο Κατερίνης στη δεκαετία του 1950. Ο Ηλίας, στη συνέχεια, προχώρησε στα "γράμματα" και υπηρέτησε επάξια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. 

Παράλληλα συμμετείχε στα κοινά του χωριού, όπως και στην ενεργό συμμετοχή του στον σύλλογο  των απανταχού Σκοτινιωτών «Καλλίνικος».  

    Εύχομαι η μνήμη του να είναι αιωνία. Στην σύζυγο Άννα και παιδιά την «εξ ύψους» παρηγοριά.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο Ηλίας ορφάνεψε στα 5 του χρόνια. Ο πατέρας του Γιώργος Σαούλιας σκοτώθηκε στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1941). Βλέπε φωτογραφικό υλικό.

---------- 

(*) γνωστή η παροιμία: "ήρθι ι Αη-Λιας, μάσι ξύλα στ΄φουλιά σ΄".

----------

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Οι γονείς του Ηλία Γιώργος Σαούλιας και Κατίνα (Κουνιώ) Παραμύθα. Ο Γεώργιος Σαούλιας, πριν την επιστράτευση, διατηρούσε στην Κατερίνη Εστιατόριο με συνέταιρο τον Αθ. Παπαγεωργίου. Το μαγαζί βρισκότανε απέναντι από το εστιατόριο του Μανόλη Οικονόμου, χώρος παλιάς Δημαρχίας. 

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ: Αδερφές του Γιώργου: Μαρία Γκιόλβα, Ουρανία Πινακά και Βασιλεία Τράντα.

Αδέρφια της Κατίνας: Αθανάσιος, Διονύσιος και  Αγγέλου Σκρέτα.

"ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ". Το αρχικό πρακτικό του 1981, όπου φαίνεται η σύσταση σε σώμα του συλλόγου απανταχού Σκοτινιωτών "Καλλίνικος". 

Συντάσσεται από τον γραμματέα Ηλία Σαούλια. Ο  γραφικός χαρακτήρας της Πράξης είναι δικός του. 

Οι Σκοτινιώτες συγκεντρώθηκαν στον "Αχιλλέα" (ζαχαροπλαστείο) Θεσσαλονίκης. Ήταν από τα πρωτα ξεκινήματα  της δράσης του "Καλλίνικου".

Το χώρο υπέδειξε ο Νίκος Τράντας (Μπατζιόλας). Αυτός εργάζονταν εκεί.

 

ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΖΩΗ: το ΤΣΙΠΟΥΡΑΔΙΚΟ

 

 

 

        

 

 Το περήφανο αντρόγυνο (Θανάσης και Δημητρία) σε παλιότερους καιρούς.

 

 

 

         

 

         Στη δυτική πλευρά της Κάτω Σκοτίνας (προς το βουνό), στην τοποθεσία «Παπαγιαννάτκα» λειτουργεί το ξακουστό τσιπουράδικο του  αείμνηστου Θανάση Πολυχρού. Απευθύνομαι στον Κώστα (γιος του Θανάση) να μου εξηγήσει μερικά πράματα σχετικά με την λειτουργία της επιχείρησης. Η συνέντευξη γίνεται στις 31 Οκτώβρη 2011.

 

Ο Κώστας αφηγείται

 

(η ξενάγηση γίνεται στο αποστακτήριο)

 

1. ΑΠΟΣΤΑΚΤΗΡΙΟ. «Στον καιρό του τρύγου έρχεται το σταφύλι και το βάζομε μέσα στον σπαστήρα. Ο σπαστήρας βγάζει τα τσαμπιά και μένει το κυρίως υλικό, ο μούστος. Από τον σπαστήρα φεύγει και πηγαίνει στις δεξαμενές. Στις δεξαμενές θα μείνει ο μούστος ενάμισι μήνα περίπου.

  -Πώς πηγαίνει εκεί πέρα;

  -Υπάρχει αντλία που τα στέλνει με το λάστιχο. Όπως έρχονται από το αμπέλι τα κασόνια, τα αδειάζουμε μέσα στον σπαστήρα και ο αποσπαστήρας τα αποφλιώνει, βγάζει τα τσαμπιά και μένει η ρόγα. Σπάει η ρόγα και με λάστιχο το πετάει μέσα στις δεξαμενές. Από κει και πέρα τα βράζουμε, κάνουμε απόσταξη, βγάζουμε ρακί.

 

2. ΚΡΑΣΙ. Αν θέλουμε να βγάλουμε κρασί, (περίπου σε δεκαοχτώ μέρες) κάνουμε μετάγγιση, τραβάμε τα ζουμιά.

        -Πώς τα τραβάτε τα ζουμιά;

      -Με αντλία ή με τη στρόφιγγα. Τραβάμε το ζωμό και το βάζουμε στην ανοξείδωτη δεξαμενή. Γεμίζει η δεξαμενή κρασί, το πρώτο κρασί. Όχι καθαρό κρασί. Αυτό είναι ζωμός του σταφυλιού. Εδώ θα μείνει γύρω στις δέκα μέρες. Θα ανοίξουμε τις στρόφιγγες και θα κάνουμε άλλη μετάγγιση σε άλλες δεξαμενές που είναι κάτω στο υπόγειο, πάλι ανοξείδωτες. Εδώ κάτω, στον πάτο θα μείνουν τα κατακάθια, χοντρό υλικό. Έγινε δηλαδή ένα φιλτράρισμα βαρύτητας. Μετά θα το τραβήξουμε με αντλία, στρόφιγγα, θα το βάλουμε μέσα στα βαρέλια τα ξύλινα. Είναι κρασί πλέον.

   

3. ΡΕΤΣΙΝΑ. Η ρετσίνα γίνεται από το ίδιο σταφύλι πολύ γρήγορα. Βάζουμε το

 

μούστο στις δεξαμενές, το πρώτο υλικό και την ίδια ή επόμενη μέρα τραβάμε τον ζωμό. Το τραβάμε, ώστε να μη μείνουν μέσα τα σταφύλια. Αν τραβήξω τον ζωμό την πρώτη μέρα, ουσιαστικά καθαρίζει.

  -Άρα, η διαφορά μεταξύ ρετσίνας και κρασιού;

  -Στις μέρες που παραμένει στο μούστο μέσα στις δεξαμενές. Στα στέμφυλα οφείλεται το κόκκινο χρώμα, όσο περισσότερο χρόνο μένει, βγάζει τις χρωστικές ουσίες.

4. ΤΣΙΠΟΥΡΟ. Μετά από ενάμισι μήνα, αφού έχουμε τραβήξει, ενδεχομένως, και

 

το κρασί, παίρνουμε το ίδιο υλικό, βάζουμε την αντλία υποβρύχια μέσα στις δεξαμενές και τραβάμε πάλι με το λάστιχο και το βάζουμε μέσα στα καζάνια πλέον. Εδώ θα κάνουμε την απόσταξη. Η πρώτη απόσταξη λέγεται χάμκη στη Σκοτίνα ή τσιγγουδιά στην Κρήτη. Εμείς παίρνουμε τη δεύτερη βράση, την καλή. Δηλαδή, παίρνουμε το υλικό, το βάζουμε σε ένα βαρέλι, θα συμπληρώσει περίπου εκατόν πενήντα κιλά. (Στη φωτογραφία διακρίνονται Θανάσης δεξιά και τα δυο αδέρφια Μιχάλης και Γιώργος(.

 

5. ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΣ.  -Για ποιο λόγο βάζουμε γλυκάνισο;

          -Γλυκάνισο βάζουμε γιατί μας αρέσει να είναι λίγο γλυκό. Ο γλυκάνισος έχει μια γλυκιά γεύση. Ενώ το άλλο είναι λίγο στιφό.

 

 

6. ΓΡΑΔΑ. Η δεύτερη βράση έχει κυρίως μεγάλη περιεκτικότητα αλκοόλ. Ξεκινάει από 100 % αλκοόλ και το τραβάμε περίπου μέχρι τα 40 % αλκοόλ. Δηλαδή, κάπου στα είκοσι με εικοσιένα γράδα που λέμε. Γράδο είναι το ειδικό βάρος που έχει το αλκοόλ. Ενώ τους βαθμούς τους μετράμε με τοις %. Είναι δυο μετρήσεις, η μια σε γράδα (21 γράδα είναι περίπου 50 % αλκοόλ). Με τη δεύτερη δε μπορούμε να το πιούμε αμέσως, είναι γύρω στα 27 γράδα, δηλ. 75 % αλκοόλ. Θα πρέπει να το νερώσουμε και να το πιούμε γύρω στα 25 γράδα, δηλαδή γύρω στα 50-52 %.  

 

 

 

 

 

 

Το Τσιπουράδικο καλυπτόμενο από δάσος και σκιά.

 

 

 

 

 

  

Το σπίτι εξυπηρετεί τις ανάγκες της επιχείρησης.