Καλιαμπός Ιωάννης - Σκοτίνα Πιερίας: Μαΐου 2020

«ι Κουσταντίνους ι μικρός»

Κορυφαία γιορτή του Μάη είναι αυτή των Κωνσταντίνου και Ελένης. Επηρεάζει τους χριστιανούς όχι μόνο θρησκευτικά, αλλά και πολιτιστικά:

Α. ΤΟΜΕΑΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ. Συνηθίζεται στην Σκοτίνα και όχι μόνο, όταν το παιδί γεννιέται μέσα στον Μάη, να βαφτίζεται με το όνομα των αγίων. Από ποικίλες πλευρές η περίπτωση κρίνεται σεβαστή (ενδεχομένως να περιορίζονται και οι προστριβές για το «όνομα»).

Β. ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ. Στην Κάτω Σκοτίνα στήνεται (καλύτερα στήνονταν) χορός στους χώρους: α) «στουν Αγιώρ΄» (μετά τη Θεία Λειτουργία και β) στις συνοικίες Αγία Τριάδα, Κοτσέκι, Βασίλα («Ντημάτκα»- αυλή Δημαίων (απογευματινές ώρες). Στους χορούς δέσποζε το τραγούδι:

«ι Κου, μωρέ, ν΄ ι Κου-σταντίνους ι μικρός

ι Κουσταντίνους ι μικρός, ι μικρουχαϊδημένους.

Μικρόν τουν έχ’ η μάνα του, μικρόν κι η αδιρφή του.

Μικρόν τουν αρραβώνιασαν, μικρή βασιλοϊπούλα…».
----------
Σημείωση: Για το τραγούδι περισσότερα βλέπε ανάρτηση 10.6.16 "τραγούδια".

ΙΣΤΟΡΙΑ: Στο ιστορικό της γιορτής αναφέρεται ο Δημήτρης Καλαμάρας, μαθητής του δημοτικού σχολείου Σκοτίνας το έτος 1976 («Μαθητική Φωνή» του σχολείου):

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ και ΕΛΕΝΗ

Εγκάρδιες ευχές στους εορτάζοντες:

α. φίλες, φίλους, συγγενείς.
β. στον εγγονό μου Κώστα και αδερφή μου Ελένη.

Γυναίκες της Σκοτίνας μιλάνε για την
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

Α. Χρυσούλα Μήτσιου-Καλιαμπού (συνέντευξη 1980): «Μπρουτουμαϊά προυΐ θέλ' να πάμι ζ τ' Νταλίγκα να πχιούμι τρεις πέτρις. Κι 'γω ήπνα κι η μάνα μ', ούλ', ούλ'. Τρεις πιτρούλις. Όπους είν' η πέτρα γιριά, να είσι κι συ. Τς ήπναμι, τς κατάπναμι. Του 'χαμι έτσ'. Έδινάμι μια ιλιά ιδώια στ' μέσ', να μη μας πουνεί η μέσ'. Σα ζώνα. Στου κιφάλ' έφκιανάμι μια προυτουμαϊά. Έφκιανάμι του στιφάν', τρία λουϊού, να τα βάλουμι ζ μπόρτα. Πουρνάρ', κέδρου, σκούπα. Τα κριμνάν ζ μπόρτα καλά, για γκαλή τ' χρουνιά». (Μόλις ξημέρωνε η Πρωτομαγιά, έπρεπε να πάμε στη βρύση Νταλίγκα. Έπρεπε να πιούμε τρεις πέτρες. Κι εγώ έπινα και η μάνα μου έπινε, όλοι, όλος ο κόσμος. Τρεις μικρές πέτρες. Αυτή η πράξη δηλώνει: όπως είναι η πέτρα δυνατή, έτσι και εσύ, να γίνεις δυνατός και γερός. Τις πίναμε, τις

καταπίναμε. Το είχαμε έτσι, σαν έθιμο. Επίσης δέναμε ένα κλαδί θάμνου ιλιάς εδώ, στη μέση του σώματος. Αυτό δηλώνει: να μην έχουμε πόνο στη μέση. Αυτή την ιλιά την είχαμε σαν ζώνη. Επίσης στο κεφάλι βάζαμε ένα στεφάνι από το φυτό πρωτομαγιά. Άλλο έθιμο ήταν να βάζουμε στην πόρτα μία σκούπα από ρείκι. Τριών ειδών στεφάνια κάναμε για την πόρτα: Από πουρνάρι, από κέδρο και από σκούπα (ρείκι). Τα κρεμάνε στην πόρτα με προσοχή για "καλή χρονιά".

«Ήλιγάμι κι του τραγούδ'» (λέγαμε και το σχετικό τραγούδι):

Ο Μάιος μας έφτασι, εμπρός βήμα ταχύ

και το πρωί 'παντήσαμε παιδιά στην εξοχή.

Φέρτε λουλούδια και χαρές,

λουλούδια και δροσιές.

«Αυτό τ' άκουσα από 'ναν δάσκαλουν από 'φιρνι τα παιδιά στα Καρόπλα. Τα λαγήνια τα στόλζαμι. Μπρουτουμαϊά έδινάμι τα λαήνια, τζ γκιούμις μι λουλούδια». (Το τραγούδι αυτό το πρωτοάκουσα από έναν δάσκαλο που έφερνε τα παιδιά εκδρομή στα Καρόπλα. Τα λαγήνια τα στολίζαμε. Με την Πρωτομαγιά στολίζαμε τα λαγήνια, με λουλούδια τις γκιούμες).

Β. Μαργαρίτα Δάμπλια-Μήτσιου (συνέντευξη 2013). «Ι δάσκαλους ι Μπλέτσιους μας πάηνι εκδρομή στο Χούχλο. (Ο δάσκαλος Αθανάσιος Βλέτσης συνήθιζε να πραγματοποιεί εκδρομές στην τοποθεσία Χούχλο).

-Πόσα παιδιά πηγαίνατε εκδρομή στο Χούχλο;

-Όλ’ μαζί είκουσ’ πιδιά ήμασταν. Λέγαμι κι του τραγούδ’:

Μέσα στο δάσος περπατώ κι ακούω τα πουλάκια,

Κάθε κλαδί κι ένα πουλί, σε κάθε δέντρο μουσική,

Χαρές και τραγουδάκια.

Τι μελωδία θαυμαστή, τι στόμα ζηλιμένου,

πάρα πουλύ μ’ ευχαριστεί, ν’ ακούω δε χορταίνω.

Χορεύετε Ελλενίδες μου στο μυρωμένο χώμα.

Γ. Χρυσούλα Μητσιάνη-Δάμπλια (1.5.17): Όλ’ η Βασίλα στα παλιά τα χρόνια πάηνι στη βρύσ’ τ’ Καϊάκα του προυΐ τς Πρωτομαϊάς. Η βρύσ’ αυτή είχι πουλύ νιρό κι οι πιτρούλις ήταν καθαρές. Του έθιμου μι τς πιτρούλις ήταν παλιό. Σήμιρα δε μπίν’ πέτρις ι κόσμους Κάν’ στιφάνια απού προυτουμαϊά. Ιγώ βάνου παντού στιφάν’. Έβαλα κι ζ ντ βρύσ’ τς κουζίνας. Ι Διουνύ’ης στιφάνουσι κι του αυτουκίνητου. (Οι κάτοικοι της συνοικίας «Βασίλα» στα παλιά χρόνια, ανήμερα της Πωτομαγιάς, πηγαίνανε στη βρύση του Καϊάκα. Η βρύση αυτή είχε πολύ ολοκάθαρο νερό. Γι’ αυτό και οι πετρούλες ήταν καθαρές. Το έθιμο με τις πετρούλες ήταν παλιό. Σήμερα δεν πίνουν πέτρες ο κόσμος. Φτιάχνουν στεφάνια από χόρτο που το λέμε πρωτομαγιά. Εγώ βάζω παντού στεφάνι. Ακόμα και στη βρύση της κουζίνας. Ο γιος μου Διονύσης στεφάνωσε και το αυτοκίνητο).

Δ. Γραμματούλα Δάμπλια-Σκρέτα (1.5.17): Έχου ακουστά ότι στα παλιά τα χρόνια πάηναν ι κόσμους στις βρύσες κι στόλζαν τζ γκιούμις. Μερικές έπιναν καθαρές πιτρούλις. Σήμιρα έχουμι κι του έθιμου να πααίνουμι στα μνήματα (*). Στουλίζουμι τουν τάφου μι λουλούδια κι βάνουμι στιφάν’ τς Προυτουμαϊάς. Τιμούμι του δικό μας άνθρουπου (**). (περισσότερα βλ. ανάρτηση 5.5.17)
----------
* οι ζωντανοί τιμούν τους νεκρούς