Καλιαμπός Ιωάννης - Σκοτίνα Πιερίας: Μαΐου 2017

Άγιος Βαρνάβας

Μικρή μονόχωρη εκκλησία που ανήκει στη ΓΕΧΑ (Γονέων Ένωσις «Χριστιανική Αγωγή») Λάρισας. Βρίσκεται στην περιοχή «Γκουντιλιά», νοτιοανατολικά της Κάτω Σκοτίνας. Η «Γκουντιλιά» πιάνει από τη σιδηροδρομική γραμμή και φτάνει μέχρι την παραλιακή ακτή του Γκάρα και Ροδόπουλου. Γύρω της υπάρχουν οι τοποθεσίες: «Φτέρη» (δυτικά), «Μουρταζάτ’κα» (νότια), κοινόχρηστος χώρος (βόρεια) και τα πανύψηλα πλατάνια που η σειρά τους τραβάει ως το Γιαλό (ανατολικά). Τα πλατάνια δίνουν ομορφιά στο τοπίο. Στον παχύ ίσκιο στεγάζονται οι εγκαταστάσεις των κατασκηνώσεων ΓΕΧΑ. Η θάλασσα που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής εξυπηρετεί τις δραστηριότητες της Κατασκήνωσης.

Από πληροφορίες κατοίκων της Σκοτίνας η κατασκήνωση λειτούργησε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1960. Το όνομα του ναού δόθηκε προς τιμήν του τότε μητροπολίτου Κίτρους κ. Βαρνάβα Τζορτζάτου (1918-1985).

----------

Σημειώσεις: 1: Επικοινωνώ τηλεφωνικά (20.5.17) με τον Στέργιο Γερομιχαλό του Αποστόλου. Πληροφορούμαι ότι η ονομασία της τοποθεσίας Γκουντιλιά οφείλεται σε κάποιον Παντελεημονίτη με επώνυμο Γκουντιλιάς. Ενδεχομένως, παλιότερα, να είχε εκεί κάποιο κτήμα. Ο Στέργιος ισχυρίζεται ότι η αγοροπωλησία μεταξύ Κοινότητας Σκοτίνας και ΓΕΧΑ Λάρισας έγινε στα χρόνια που ήταν πρόεδρος του χωριού ο Βαγγέλης Γερομιχαλός (1962-64).

2. Λίγο παραπάνω από την Κατασκήνωση είναι η τοποθεσία «Μουρταζάτ’κα». Αυτά (τα Μουρταζάτ’κα) μας θυμίζουν δυο σπουδαία γεγονότα:

α) τις δικαστικές προστριβές που είχαν οι Σκοτινιώτες με τους Παντελεημονίτες για κτηματικές διαφορές. Αυτό έγινε επί προεδρίας Γιώργου Γεργολά (1955-62).

β) τον πατριάρχη Καλλίνικο, ο οποίος το 1862 εξαγοράζει από τον Τούρκο Χότζα την τοποθεσία Μουρταζάτικα, την οποία είχε αρπάξει ο Χότζιας Πλαταμώνος. Αφού πλήρωσε στον Χότζια 500 λίρες, αφιερώνει την τοποθεσία αυτή στην Κοίμηση της Θεοτόκου "ίνα εσοδεύη προς συντήρησιν" (βιβλίο μου «Σκοτίνα», τ. α’ σ. 32).

ΕΙΚΟΝΕΣ

Γυναίκες της Σκοτίνας μιλάνε για την Πρωτομαγιά

Α. Η Χρυσούλα Μήτσιου-Καλιαμπού, 1913-1997 (συνέντευξη 1980):

«Μπρουτουμαϊά προυΐ θέλ' να πάμι ζ τ' Νταλίγκα (βρύση), να πχιούμι τρεις πέτρις. Κι 'γω ήπνα κι η μάνα μ', ούλ', ούλ'. Τρεις πιτρούλις. Όπους είν' η πέτρα γιριά, να είσι κι συ. Τς ήπναμι, τς κατάπναμι. Κι νιρό. Του 'χαμι έτσ' (έθιμο). Έδινάμι μια ιλιά (θάμνος, όχι ελιά) ιδώια στ' μέσ', να μη μας πουνεί η μέσ'. Σα ζώνα. Στου κιφάλ' έφκιανάμι μια προυτουμαϊά. Έφκιανάμι του στιφάν', τρία λουϊού, να τα βάλουμι ζ μπόρτα. Πουρνάρ', κέδρου, σκούπα. Τα κριμνάν ζ μπόρτα καλά, για γκαλή τ' χρουνιά». (Μόλις ξημέρωνε η Πρωτομαγιά, έπρεπε να πάμε στη βρύση Νταλίγκα. Έπρεπε να πιούμε τρεις πέτρες. Κι εγώ έπινα και η μάνα μου έπινε, όλοι, όλος ο κόσμος. Τρεις μικρές πέτρες. Αυτή η πράξη δηλώνει: όπως είναι η πέτρα δυνατή, έτσι και εσύ, να γίνεις δυνατός και γερός. Τις πίναμε, τις καταπίναμε. Μαζί και νερό. Το είχαμε έτσι, σαν έθιμο. Επίσης δέναμε ένα κλαδί θάμνου ιλιάς εδώ, στη μέση του σώματος. Αυτό δηλώνει: να μην έχουμε πόνο στη μέση. Αυτή την ιλιά την είχαμε σαν ζώνη. Επίσης στο κεφάλι βάζαμε ένα στεφάνι από το φυτό πρωτομαγιά. Άλλο έθιμο ήταν να βάζουμε στην πόρτα μία σκούπα από ρείκι. Τριών ειδών στεφάνια κάναμε για την πόρτα: Από πουρνάρι, από κέδρο και από σκούπα (ρείκι). Τα κρεμάνε στην πόρτα με προσοχή για "καλή χρονιά".

«Ήλιγάμι κι του τραγούδ'» (Λέγαμε και το σχετικό τραγούδι):

Ο Μάιος μας έφτασι, εμπρός βήμα ταχύ

και τον προϋπαντήσαμε παιδιά στην εξοχή.

Φέρτε λουλούδια και χαρές,

λουλούδια και δροσιές.

«Αυτό τ' άκουσα από 'ναν δάσκαλουν από 'φιρνι τα παιδιά στα Καρόπλα. Κι 'γω μκρή. Τα λαγήνια τα στόλζαμι. Μι μπρουτουμαϊά έδινάμι τα λαήνια. Τζ γκιούμις μι λουλούδια». (Το τραγούδι αυτό το πρωτοάκουσα από έναν δάσκαλο που έφερνε τα παιδιά εκδρομή στα Καρόπλα. Και εγώ ήμουνα μικρή. Τα λαγήνια τα στολίζαμε. Με την Πρωτομαγιά στολίζαμε τα λαγήνια. Τις γκιούμες με λουλούδια).

Β. Μαργαρίτα Δάμπλια-Μήτσιου, 1924- (συνέντευξη 2013).

«Ι δάσκαλους ι Μπλέτσιους μας πάηνι εκδρομή στο Χούχλο. (Ο δάσκαλος Αθανάσιος Βλέτσης συνήθιζε να κάνει εκδρομές στην τοποθεσία Χούχλο).

-Πόσα παιδιά πηγαίνατε εκδρομή στο Χούχλο;

-Όλ’ μαζί είκουσ’ πιδιά ήμασταν. Λέγαμι κι του τραγούδ’:

Μέσα στο δάσος περπατώ κι ακούω τα πουλάκια.

Κάθε κλαδί κι ένα πουλί, σε κάθε δέντρο μουσική,

Χαρές και τραγουδάκια.

Τι μελωδία θαυμαστή, τι στόμα ζηλιμένου,

πάρα πουλύ μ’ ευχαριστεί, ν’ ακούω δε χορταίνω.

Χορεύετε Ελληνίδες μου στο μυρωμένο χώμα.

Γ. Γραμματούλα Δάμπλια-Σκρέτα (Πρωτομαγιά 2017).

Έχου ακουστά ότι στα παλιά τα χρόνια πάηναν ι κόσμους στις βρύσες κι στόλζαν τζ γκιούμις. Μερικές έπιναν καθαρές πιτρούλις. Σήμιρα έχουμι κι του έθιμου να πααίνουμι στα μνήματα. Στουλίζουμι τουν τάφου μι λουλούδια κι βάνουμι στιφάν’ τς Προυτουμαϊάς. Τιμούμι του δικό μας άνθρουπου.

Δ. Χρυσούλα Μητσιάνη-Δάμπλια (1.5.17)

Όλ’ η Βασίλα (οι κάτοικοι της συνοικίας «Βασίλα» στα παλιά τα χρόνια πάηνι στη βρύσ’ Τ’ Καϊάκα του προυΐ τς Πρωτομαϊάς. Η βρύσ’ αυτή είχι πουλύ νιρό κι οι πιτρούλις ήταν καθαρές. Του έθιμου μι τς πιτρούλις ήταν παλιό. Σήμιρα δε μπίν’ πέτρις ι κόσμους (σήμερα δεν πίνουν πέτρες). Κάν’ στιφάνια απού προυτουμαϊά (φτιάχνουν στεφάνια από χόρτο που το λέμε πρωτομαγιά). Ιγώ βάνου παντού στιφάν’. Έβαλα κι ζ ντ βρύσ’ τς κουζίνας. Ι Διουνύ’ης στιφάνουσι κι του αυτουκίνητου (ο γιος μου Διονύσης έβαλε σταφάνι της Πρωμαγιάς και στο αυτοκίνητο).

ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΑ:

ιλιά (η), πληθ. ιλιές, αναρριχόμενος θάμνος, «ανιβαίν’ στου μπλουκό. Μπρουτουμαϊά βάζν ζών’ απού ιλιά κι δε γκριατουκόβισι ούλουν του χρόνου (Δημητρός Θ. Παπαγεωργίου), (Συνηθίζεται την πρωτομαγιά να δένονται στη μέση με το θάμνο αυτό κι έτσι ολόκληρο το χρόνο δεν κρεατοκόβονται).

Καρόπλα (τα), η ωραιότερη επίπεδη περιοχή, μικρό οροπέδιο προς β. της Άνω Σκοτίνας. Φύονταν πολλά δεντρίλια καρυάς (καρυόπουλα>Καρόπλα). Τα βράδια διακρίνονται φωτισμένες οι ακρογιαλιές της Κασσάντρας. Στα Καρόπλα, παλιότερα, συγκεντρώνονταν οι κοπέλες του χωριού και στήνανε το μεγάλο χορό κατά τις επίσημες γιορτές. Εκεί φύλαγαν σκοπιά (σε βάρδιες νυχτερινές) οι πατεράδες μας στην περίοδο της κατοχής. Είναι πραγματικό καραούλι.

Χούχλο (το), τοπωνύμιο προς δ. της Άνω Σκοτίνας. Πρόκειται για μια δροσερή πηγή. Το νερό που βγαίνει φαίνεται σαν να χοχλάζει. Έχουμε επάνω και κάτω Χούχλο.

μπαϊρούλ’, μικρό μπαΐρι.
----------
ΕΙΚΟΝΕΣ